ପ୍ରଚୁର ବର୍ଷାରେ ଧୁମ ଭିଜୁଥିବା ଗୋଟେ ଫୁଲବଗିଚା ! ସୀମାହୀନ ଦିଗବଳୟର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ , ବୈଶାଖୀର ଝାଂଜି ପବନ. ଶୀତ ସକାଳର ସ୍ୱଚ୍ଛ ଖରା , ଗୋଟେ କିଶୋରୀ ଝିଅର ସ୍ୱପ୍ନ ,ପତ୍ରଝଡା ବସନ୍ତର ଠିକଣା , ପ୍ରଥମ କରି ଖଣ୍ଡିଉଡା ଦେଉଥିବା ହଳଦୀ ବସନ୍ତ ଚଢେଇ ଡେଣାର କ୍ଲାନ୍ତି ,କୃଷକର ପାଚିଳା ଧାନଭର୍ତି କ୍ଷେତ,ହରିଣୀର ବଡବଡ ଆୟତ ଚକ୍ଷ୍ୟୁ, ଗାଆଁ ନବବଧୂର ଧାରେ ନୀରବହସ, ଅଥବା ସନ୍ଧ୍ୟା କାଳୀନ ନୀଡଫେରା ପକ୍ଷୀର କାକଳି କି ପବନର ସାଇଁସାଇଁ ସଂଗୀତ ଏମିତି ଯେ କୋଣସି ଗୋଟେ ମନଲୋଭା ଏବଂ ଆକର୍ଷଣୀୟ ବିଷୟକୁ ନେଇ ଗୋଟେ ସୁନ୍ଦର କବିତା ନିଶ୍ଚୟ ଲେଖା ଯାଇପାରିବ !
୍େଣହଲେ ଆଜିର କବିତାରେ ଏ ପ୍ରକାର ଉପାଦାନ ଆଉ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁ ନାହିଁ । କବିର ନିଜସ୍ୱ ନିଃସଙ୍ଗତା,ନିପାରିଲା ପଣ,କ୍ଷୋଭ,ସ୍ୱଗତୋକ୍ତି ଓ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଏମିତି ଉଦାସ ଏବଂ ଦୁଃଖର କଥା ହିଁ ଆଜିର କବିତାକୁ କାବୁକରି ଧରି ରଖିଛି । ଆଧୁନିକ କବି ତାର ଜୀବଦ୍ଦଶାରେ ଏତେ ବ୍ୟସ୍ତ ଯେସେ ଆଉ ଦିଗବଳୟର ସୌଦର୍ଯ୍ୟକୁ ଦେଖି ପାରୁନି ! ଦେଖି ବି ପାରୁନି ସମୁଦ୍ରର ସୀମାହୀନ ଜଳରାଶି
କେବଳ ଅପ୍ରାପ୍ତି ,ସମସ୍ୟା ଏବଂ ଅର୍ଥଲୋଭ ନିକଟରେ ଆଜିର ପ୍ରଜ୍ଞାପୁରୁଷ ଅଣନିଃଶ୍ୱାସୀ ହୋଇ ଛଟପଟ ହେଉଛି । ଅବଶ୍ୟ ବଂଚିବା ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ମୁଖ୍ୟ ସମସ୍ୟା ହେଲା -ଆଜିର ଯୁଗ ଯନ୍ତ୍ରଣା । ଯିଏ ଯୁଗ ସହ ଖାପ ଖୁଆଇ ପାରିବ ନାହିଁ ତାର କିଛି ଅସ୍ତିତ୍ୱ ହିଁ ନାହିଁ ଏଇ ଦୁନିଆଁରେ !
ତେଣୁ କେବଳ ଓଡିଆ କି ଭାରତୀୟ ସାହିତ୍ୟ ନୁହେଁ; ସଂପ୍ରତି ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱ-ସାହିତ୍ୟର କବିତା ବିଷାଦବାଦୀ ହେଇଯାଇଛି । କେତେବେଳେ ମରୁଡି,କେତେବେଳେ ବନ୍ୟା,ପୁଣି କେତେବେଳେ ବୋମାର ଭୟ ତ ଆଉ କେତେବେଳେ ଆତଙ୍କବାଦ ଯେତେବେଳେ ସମଗ୍ର ମଣିଷ ସମାଜକୁ ଇତସ୍ତତଃ କରିପକଉଛି ,ଏତେ ସବୁ ଘଟଣା ,ଦୁର୍ଘଟଣାକୁ ନେଇ ଆଜିର ମନୁଷ୍ୟ ଯେତେବେଳେ ଶାନ୍ତିରେ ବଂଚିବାର ଖୋରାକ ପାଉନାହିଁ ,ସେତେବେଳର ସାହିତ୍ୟ ଦାର୍ଶନିକତାକୁ ଖୋଜିବ କାହିଁକି ? ଏହା ଏକ ପ୍ରଶ୍ନାବାଚୀ !
କିନ୍ତୁ ଏମିତି ଗୋଟେ ସମୟ ଥିଲା କବି ଦିନକୁ ଦି ମୁଠା ଭଲ ଭାବରେ ଖାଇବାକୁ ନପାଇ ବିଶ୍ୱକୁ ମଧୁମୟ କହି ଘୋଷଣା କରୁଥିଲା ।ଜଣେ କବି ନିଜେ ଅଶେଷ ଦୁଃଖ କଷ୍ଟରେ ଥାଇ ମଧ୍ୟ ଜଗତର ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଈଶ୍ୱରଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁଥିଲା । କିନ୍ତୁ ସମୟ ବଦଳି ଗଲା ଏବଂ ତା ସହ ମଣିଷର ମାନସିକତା ବି ।
ତେଣୁ ନୂଆକୁ ନୂଆ ଶୈଳୀରେ ଖୋଜିବାର ନିଶା ତ ଆସିଲା ନାହିଁ ; ପୁରୁଣାକୁ ନୂଆ ଶୈଳୀରେ ଆବିଷ୍କାର କରିବାର ତରିକା ମଧ୍ୟ ସାହିତ୍ୟରୁ କ୍ରମଶଃ ହଜିହଜି ଗଲା ।
କବି ବିନୋଦ ନାୟକଙ୍କ ଗ୍ରାମପଥ କବିତା ହେଉ କି ମଧସୂଦନ ରାଓଙ୍କ ପଦ୍ମ କବିତା ହେଉ ତାର ଦର୍ଶନ ପାଠକକୁ ଏତେ ଭାବମୁଗଧ କରେ ଯେ ମହାକାଳ ତାକୁ ବିନଷ୍ଟ କରିପାରେ ନାହିଁ କେତେବେଳେ । ଯେଉଁ କବିତାର ଫିଲୋସଫି ପାଠକକୁ ବଂଚିବା ପାଇଁ ଉତ୍ସାହିତ କରିପାରେ ନାହିଁ , ସେ କବିତାକୁ ଲୋକେ ପଢିବେ କାହିଁକି ?
କବିତା କେବଳ ବର୍ଣନାଧର୍ମୀ ହୋଇଗଲେ ତାର ଅସଳ ମୋଳିକତାଠାରୁ ଘୁଂଚି ରହେ । ନାରୀ ପ୍ରକୃତି ଏବଂ ଈଶ୍ୱରଙ୍କ ବର୍ଣନା ନିକଟରେ କବି ଅନେକ ସମୟରେ ବନ୍ଧା ପଡିଯାଏ । ବର୍ଣନା ଆଉ ଜୟଗାନର ମୋହରେ କବି ବେଳେବେଳେ ଏତେ ଭାବପ୍ରବଣ ହୋଇଯାଏ ଯେ ସୂକ୍ଷ୍ମଚେତନା ର କଥା ତାର ଆଉ ମନେ ପଡେନା !
ତେଣୁ ଫୁଲଫୁଟି କେମିତି ଦିଶୁଛି ତାକୁ ଜଣେ କବି ନଲେଖୁ ; ଯଦି ଲେଖିବ ଫୁଲ କାହିଁକି ଫୁଟିଛି ? ତାକୁ ହିଁ ଲେଖୁ । କାରଣ –ତାହା ହିଁ କବିର ଅସଲ ପ୍ରଜ୍ଞା ଓ ଦାର୍ଶନିକତା ।
ଅନେକ ସମୟରେ କବିତା କମ୍ କଥା କହେ ଏବଂ ବେଶି କଥା ଲୁଚାଏ , ଏପ୍ରକାର ଏକ ମତ ଶୁଣିବାକୁ ମିଳିଥାଏ ; କିନ୍ତୁ ଏ କଥା ସତ ଯେ କବିତା ଯାହା କହିବାର ଥାଏ ଏବଂ ଯେମିତି ଶୈଳୀରେ କହିବାର ଥାଏ ତାହା ଅବଶ୍ୟ କହିଥାଏ ।
କବିତାର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତର ଢଙ୍ଗ ନିଆରା ! ବେଳେବେଳେ ସିଧାକଥା ନକହି ପ୍ରତୀକାତ୍ମକ ଶୈଳୀରେ ବଖାଣେ । ତେଣୁ କବିତାର ଭାବପିଣ୍ଡରେ ଯେଉଁ ଅସଳ ମଂଜିଥାଏ ତାକୁ ବ୍ୟସ୍ତ ପାଠକ ଅନ୍ୱେଷଣ କରିପାରେ ନା ।
କବିତା ତାର ଅଭିବ୍ୟୂକ୍ତିରେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ବାହ୍ୟ ଆଡମ୍ବରର ବୃଥାରଙ୍ଗର ଆବଶ୍ୟକ ମନେ କରେନା । ସବୁ ପ୍ରକାର ଛଳନା ,ସବୁ ପ୍ରକାର ଆରୋପଠାରୁ ସେ ମୁକ୍ତ ରହେ । କବିତାର ଅନ୍ତଃସ୍ୱର ସୁତରାଂ ଯେତେ ନିଷ୍କପଟ ,ସେତେ ପବିତ୍ର । କବିତା ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମାଜକୁ ଆକ୍ଷେପ କରି ଗୋଟେ ସମସ୍ୟାର ବଳୟ ରଚନା କରେନା ; ବରଂ ନିତ୍ୟ କାଳରେ ସମାଧାନର ରାସ୍ତା ଖୋଜୁଥାଏ
କବିତା ହୋଇପାରେ କ୍ଷଣିକର ଆବେଗ ଏବଂ ମୁହୂର୍ତକର ମୂର୍ଛନା ; ତଥାପି କବିତା ସାର୍ବକାଳୀନ ଭାବରେ ସାର୍ବଜନୀନ ଉତ୍ସ ନିର୍ମାଣ କରିଥାଏ ।
ଭାଷା ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଆଗରୁ ଯେମିତି ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ସାରିଥିଲା ,କବି ଜନ୍ମ ହେବାର ବହୁ ପୂର୍ବରୁ କବିତା ଠିକ ସେହିପରି ତିଆରି ହୋଇ ସାରିଥିଲା । ବଣପକ୍ଷୀର କାକଳିରେ , ଝରଣାର କୁଳୁକୁଳୁ ନାଦରେ , ପବନର ସାଇଁସାଇଁ ଶବ୍ଦରେ ,ହରିଣୀର ବଡବଡ ଆୟତ ଚକ୍ଷ୍ୟୁରେ , ମେଘର ବର୍ଷାରେ ,ଫୁଲଫୁଟିବାର ବେଳରେ କବିତା ଆବହମାନ କାଳରୁ ଖୁନ୍ଦି ହୋଇ ରହିଥିଲା । ଏଥିପାଇଁ ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ ଟେଗୁର ଈଶ୍ୱରଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କହିଥିଲେ –
କବିପଣ ମୋର ଲାଜେ ମରିଯାଏ
ତମ ଆଖି ପଡିଗଲେ
ତମେ ମହାକବି,କବିପଣ ମୋର
ତମରି ଚରଣ ତଳେ –(ଗୀତାଜଂଳି) ।
କବିତା ତେଣୁ କବି ରଚନା କରେ ନାହିଁ ।କବି କବିତାକୁ ଖୋଜି ବାହାର କରେ । ତା ଭିତରେ ଜୀବନ ବଂଚିବାର ଅନ୍ତଃପ୍ରେରଣା ଥାଏ । ଯେଉଁ କବିତା ମଣିଷର ଆତ୍ମା ଓ ଅନ୍ତରରେ ଶାନ୍ତିର ପ୍ରସ୍ରବଣ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ସେ କବିତା କାଳଜୟୀ । କବିତାର ଅସଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉ ମଣିଷପାଇଁ ରାସ୍ତା ତିଆରି କରିବା । ଅନ୍ଧାରରୁ ଆଲୋକ ଆଡକୁ ଯିବା ଲାଗି ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଏବଂ ଶକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରିବା
କବିତା ଭିତରେ ଜଣେ ନିଜକୁ ଆବିଷ୍କାର ନକଲେ କବିତା ପ୍ରତି ବୀତସ୍ପୃହ ହେବା ଅସ୍ୱାଭାବିକ ନୁହେଁ । କବିତା ତେଣୁ ସବୁବେଳେ ଜୀବନର କଥା କହୁ । ସୁନ୍ଦର ଏବଂ ଶୃଙ୍କଳିତ ଭାବରେ ବଂଚି ରହିବା ପାଇଁ ଉତ୍ସାହିତ କରୁ ।
ଅନେକ ସମୟରେ କବିତା ଅତିସୂକ୍ଷ୍ମ ଭାବରେ ନୂତନତାକୁ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିଥାଏ । ନୂଆକୁ ନୂଆ ଶୈଳୀରେ ଖୋଜିବାର ପ୍ରୟାସ କଲେ କବିତା କେବଳ ଆତ୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନୁହେଁ ; ଶାରୀରିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ମଧ୍ୟ ସୁନ୍ଦର ଲାଗେ । ପ୍ରଚୁର ଅଭିଜ୍ଞତା ଏବଂ ଗଭୀର ଭାବନା ରୁ ଯେଉଁ ଭାବପ୍ରବଣତା ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ,ସେଇଠୁ କବିତା ଜନ୍ମ ଲାଭ କରେ ।
ଏ ପୃଥିବୀ କବିତାମୟ । ଯାର ବଂଚିବାର ଶୈଳୀ ଯେତେ ଆବେଗ ନିଷ୍ଠ ସେ ସେତେ ମହାନ କବି । ତେଣୁ ତା ଜୀବନରେ ଜଣେ ଗୋଟିଏ ବି କବିତା ନଲେଖି ସାରା ଜୀବନ କବିର ସ୍ୱୀକୃତି ପାଇ ଇତିହାସରେ ଅମର ହେଇଯାଏ । ସେଥିପାଇଁ କବି ସବୁବେଳେ ନିଜକୁ ଖୋଜେ । ଏହି ଖୋଜିବାର ଅନ୍ୟନାମ ଜୀବନ ବଂଚିବା । ସବୁ ଦୁଃଖ ଓ ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ ତଥା ସମସ୍ୟାର ଊର୍ଦ୍ଧରେ ଜୀବନ ବଂଚିବାର ମହତ୍ୱକୁ ଉପଲବ୍ଧି କରିବା !
କବିତା କେବେ ସମସ୍ୟାର କଥା କହେ ନାହିଁ ; ଦୁଃଖ ଭିତରେ ଆନନ୍ଦକୁ ଉପଲବ୍ଧି କରେ । କମ୍ ଶବ୍ଦ ଭିତରେ ଗୁଡାଏ କଥା କହେ । ସେ କଥା ଆବେଗର । ଅନ୍ତରର । ଆତ୍ମ,ା ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ଭଲପାଇବାର । ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଆତ୍ମୀୟତା ସୂତ୍ରରେ ବାନ୍ଧି ରଖିବାର ।
ମଣିଷ ସବୁ ସମୟରେ ତାର ଆବେଗକୁ ନେଇ ହିଁ ବଂଚିରହେ । ଆବେଗ ନଥିବା ମଣିଷ ସଂପୂର୍ଣ ବସ୍ତୁବାଦୀ ଏବଂ ସେ ପ୍ରେମିକ ହୋଇ ଜାଣେନା । ତେଣୁ ମଣିଷତାର ଗୋଟେ ସୁକ୍ଷ୍ମ ଚେତନାକୁ ନେଇ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କଠାରୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ହୁଏ । ସେ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଚେତନା ସୃଜନ ଶୀଳତାକୁ ନେଇ ଭଲପାଇ ପାରେ !
କିନ୍ତୁ କଂପ୍ୟୁଟର.ଇନ୍ଟରନେଟ,ମୋବାଇଲ,କଳକାରଖାନା,ରାଜନୀତି ଏବଂ ଅର୍ଥ ପଛରେ ଦୌଡିଦୌଡି ଆଜିର ମଣିଷ ନୟାନ୍ତ ।ଖୁବ ଅଦ୍ଭୁତ ଓ ସାଂଘାତିକ ଭବରେ ମନୁଷ୍ୟ ଏ ସବୁଥିର ଗୋଲାମ ପାଲଟି ଯାଇଛି । ସ୍ୱପ୍ନ,ସ୍ୱନ୍ଦନ,ଶିହରଣ ,ଅନ୍ୟମନସ୍କତା ର ସଂଜ୍ଞା ଏବେ ସଂପୂର୍ଣ ବଦଳି ଯାଇଛି । ବଦଳି ଯାଇଛି ଏବେ ମଣିଷର ରୁଚି ,ଭଲପାଇବା ଏବଂ ବଂଚିବାର ଶୈଳୀ । ତେଣୁ ବଦଳି ଯାଇଛି ମଣିଷର ମାନସିକ ସ୍ଥିତାବସ୍ତା ଏବଂ ଆବେଗର ପ୍ରକ୍ରିୟା ।
ଆକାଶର କଳାମେଘ ,ବଣଫୁଲର ବାସ୍ନା ,ପାଚିଳା ଧାନକ୍ଷେତ,ପକ୍ଷୀର କୂଜନ ଆଜିର ମନୁଷ୍ୟକୁ ଆଉ ସେତେଟା ସ୍ୱପ୍ନ ବିଭୋର କରେୁ ନାହିଁ ।ମଣିଷ ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ସଂପୂର୍ଣ ବିକଳାଙ୍ଗ ଓ ଅଥର୍ବ ହୋଇଯାଇଛି । ହିଂସା,ଦ୍ୱେଷ,ପରଶ୍ରୀକାତରତା ଭଳି ଅମାନବିକ ଏବଂ ଅସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲିପ୍ତ ହୋଇ ମଣିଷ ବିସ୍ମରି ଯାଉଛି ତାର ବଂଚିରହିବାର ଅସଳ ମୌଳିକତାକୁ । ଯେଉଁ ମୌଳିକତା ମନୁଷ୍ୟକୁ ସୁନ୍ଦର କରେ ,ଶୃଙ୍ଖଳିତ କରେ ,ବଂଚିବାର ରାହା ଯୋଗାଏ । ବଂଚିରହିବାର ପ୍ରବଣତା ଶିଖାଏ ,ସେ ପ୍ରବଣତା ,ସେ ମାନସିକତା ଆଜି ଏକା ବେଳକେ ଦିଗଭ୍ରଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଛି । ମଣିଷ ଆଜି ଭୁଲିଯାଇଛି ତାର ସମସ୍ତ ଚିନ୍ତା ଓ ଚେତନାକୁ । ରାତିର ନୀରବତା ଏବଂ ଦିନର କୋଳାହଳ ଭିତରେ ମନୁଷ୍ୟ ଆଉ ସେତେବେଶି ପାର୍ଥକ୍ୟ ଉପଲବ୍ଧି କରିପାରୁ ନାହିଁ ସବିଶେଷ ଭାବରେ । ସଠିକ ଭାବରେ !
ତେବେ ଏତେ ବିଡମ୍ବନା ,ଏତେ ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟର ପଂଜା ଭିତରୁ ମୁକୁଳି ଆସିବାକୁ ଆମକୁ ସହଯୋଗ କରେ ସେଇ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ବୋଧର ଚତନା । ଯାର ଅନ୍ୟନାମ ଶୃଜନ ଶୀଳତା । ଏବଂ ସେହି ଶୃଜନଶୀଳତା ହିଁ ଜୀବନର ସତ୍ୟକୁ ଅନ୍ୱେଷଣ କରେ । ଯିଏ ଜୀବନର ସତ୍ୟକୁ ଅନ୍ୱେଷଣ କରିଜାଣେ ନାହିଁ ,କରେ ନାହିଁ, ସେ ବଂଚିଥାଏ ବୋଲି ବଂଚୁଥାଏ ସିନ. ତାର ନିଷ୍ପ୍ରାଣ ଭାବଏବଂ ଜୀବନ୍ତ ଭାବ ଭିତରେ ଆଦୌ ତଫାତ ନଥାଏ । ଏବଂ ଏମାନେ କୁଚକ୍ରୀ ହୁଅନ୍ତି । ଅହଂକାରୀ ହୁଅନ୍ତି । ଏମାନେ କାହାର ସୁଖ ଓ ଶ୍ରୀକୁ ସହ୍ୟ କରି ପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ଏମାନେ ସାହିତ୍ୟ କଣ ବୁଝନ୍ତି ନାହିଁ । ଦର୍ଶନ କହିଲେ କଣ ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ । ଧର୍ମ ଓ ସଂସ୍କୃତି ବିଷୟ ରେ ଏକ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ସଂକୀର୍ଣ ମତ ଦିଅନ୍ତି । ଯେଉଁ ମତ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜର ସୃଜନ ଶୀଳତାକୁ ଅନ୍ଧାର ,ଅସହ୍ୟ ,ଅବିଚାର ,ଅବିଶ୍ୱାସ ଓ ଆଦିମତା ଅଡକୁ ଟାଣିନିଏ ।
ଏଇ ପଥଚ୍ୟୁତ ନରାଧମ ମାନଙ୍କୁ ସାହିତ୍ୟ ଓ ସଂସ୍କୃତି ହିଁ କେବଳ ଟର୍ଚ୍ଚଲାଇଟ ପରି ଆଲୋକ ଦେଖାଇଥାଏ ।
(ଏହା ଲେଖକଙ୍କ ନିଜସ୍ୱ ମତ ଅଟେ )
