ଭୁବନେଶ୍ୱର: ଦୂବଘାସ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ମହାଦ୍ରୁମ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏବଂ ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଠାରୁ ହାତୀ ଯାଏଁ ଏମାନେ ସମସ୍ତେ ଜଳ ବିନା ଜୀବନ ଧାରଣ କରିବା ଅସମ୍ଭବ । ମାନବ ସଭ୍ୟତା ମଧ୍ୟ ଏହାରି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଜଳ ହେଉଛି ପ୍ରାଣୀଜଗତର ଅନ୍ୟତମ ମୂଲ୍ୟବାନ ସମ୍ବଳ । ତେଣୁ ଜଳର ମହତ୍ୱ ଅନ୍ୟ ଯେକୌଣସି ପ୍ରାକୃତକି ସମ୍ବଳ ତୁଳନାରେ କମ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ଏବଂ ଏହାର ଉପଯୁକ୍ତ ବ୍ୟବାହର ସମସ୍ତଙ୍କର ଉତ୍ତର ଦାୟିତ୍ୱ ହେବା ଦରକାର । ଜଳ ସମସ୍ୟା କେବଳ ଓଡ଼ିଶା କି ଭାରତରେ ନୁହେଁ । ବରଂ ଏହା ଏକ ବିଶ୍ୱ ପ୍ରସଙ୍ଗ ।
ପୁଣି କୁହାଯାଇଥାଏ ଯେ, ‘ଜଳ ବିହୁନେ ସର୍ବ ନାଶ ଓ ଜଳ ବହୁଳେ ସୃଷ୍ଟି ନାଶ’ । କହିବାର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ହେଲା ଜଳ ବିନା ପ୍ରାଣୀ ଜଗତ ଯେପରି ବଂଚିବା କଷ୍ଟ ଅନୁରୂପ ଭାବେ ଜଳ ଅଧିକ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବିପଦ । ଯେପରିକି ବନ୍ୟା ସମୟରେ ଯେପରି ଲୋକେ ଅସ୍ୱାଭାବିକ ମୃତ୍ୟୁ ମୁଖରେ ପଡ଼ିଥାନ୍ତି । ସୁନାମୀ ଯୋଗୁଁ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକ ଜଳ ସ୍ରୋତରେ ଭାସି ଯାଇଥାନ୍ତି ।
ଶୁଖିଯାଉଛି ଜଳାଶୟ
ଆବଶ୍ୟକତା ଠାରୁ କମ ପରିମାଣରେ ବୃଷ୍ଟିପାତ ଓ ଠିକ ସମୟରେ ବର୍ଷା ହେଉ ନଥିବାରୁ ଦିନକୁ ଦିନ ଜଳାଶୟ ଗୁଡ଼ିକ ଶୁଖିବାରେ ଲାଗିଛି । ଗାଁ-ଗହଳିରେ ଥିବା ପୋଖରୀରେ ପାଣିର ଅଭାବ ଏବେଠାରୁ ଦେଖାଯାଇଛି । ଜୁନ ମାସ ବେଳକୁ ପରିସ୍ଥିତି ଆହୁରି ଖରାପ ଦିଗକୁ ଯିବାର ଆଶଙ୍କା ଦେଖାଯାଇଛି । ସେହିପରି ଉଭୟ ଗାଁ ସହରରେ ଥିବା କୂଅ ଗୁଡ଼ିକରେ ଜଳସ୍ତର ହ୍ରାସ ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । ଓଡ଼ିଶାର ବଡ଼ ନଦୀ ମହାନଦୀର ଜଳ ଧାର ଶୁଖିଲାଣି । ମହାନଦୀ ଜଳ ଉପରେ ରାଜ୍ୟର ସମ୍ବଲପୁର, ବରଗଡ଼, ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର, ବୌଦ୍ଧ, ନୟାଗଡ଼, କଟକ ଓ କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା ଜିଲ୍ଲାର ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକ ନିର୍ଭର କରିଥାନ୍ତି । ପିଇବା ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଗାଧୋଇବା ଓ ଚାଷ କାମ ପାଇଁ ମହାନଦୀ ଜଳ ବ୍ୟବହାର ହେଉଛି । ଓଡ଼ିଶାର ଏହି ବଡ଼ ନଦୀ ମଧ୍ୟ ବିପଦ ଆଡ଼କୁ ଗତିକରୁଛି । ଅନ୍ୟ ନଦୀର ଅବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ସମାନ । ରାଜ୍ୟରେ ଦୀର୍ଘ ୮ ମାସ ହେବ ବର୍ଷା ହୋଇ ନଥିବାରୁ ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ଜଳସ୍ତର ହ୍ରାସ ପାଉଛି ।
ହ୍ରାସ ପାଉଛି ଭୂତଳ ଜଳ
ବିଗତ ଏକ ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ ରାଜ୍ୟର ଲୋକ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିଛି । ୨୦୧୧ରେ ଓଡ଼ିଶାର ଜନସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୪ ଲକ୍ଷ ଥିବା ବେଳେ ଏହା ଏବେ ସାଢ଼େ ୪ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ବୋଲି ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ମତ ରଖନ୍ତି । ସେହି ଦୃଷ୍ଟିର ଲୋକଙ୍କର ଜଳର ଆବଶ୍ୟକତା ଅଧିକ ରହିଛି । ତେଣୁ ଜଳ ସଂକଟ ଦେଖାଯିବାର ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟ ଏକ କାରଣ ହୋଇପାରେ । ଶିଳ୍ପାନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଘରୋଇ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନରେ ଜଳର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ହେଉଛି । ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ଜଳକୁ ସଠିକ ଭାବେ ସଂରକ୍ଷଣ କରାଯାଉ ନାହିଁ । ପାଣି ପାଇପ ଦ୍ୱାରା ଯୋଗାଣ ହେଉଥିବା ଜଳ ରାସ୍ତାରେ ଗଡୁଥିବା ମଧ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହେଉଛି । ରାଜ୍ୟରେ ଜୁଲାଇରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମାସ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବଳ ବର୍ଷା ହେଉଛି । କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟ ୯ ମାସରେ ବର୍ଷା ହେଉନାହିଁ । ବର୍ଷ ତମାମା ମଝିରେ ମଝିରେ ବର୍ଷା ହେଲେଯାଇ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ଜଳ ରହିପାରିବ । ଅଯଥା ଏକ ସମୟରେ ପ୍ରବଳରୁ ଅତି ପ୍ରବଳ ବର୍ଷା ହେଲେ ଏହି ଜଳ ସମୁଦ୍ରକୁ ଚାଲିଯିବ ।
ଜଳ ଉପରେ ତାପାମତ୍ରାର ପ୍ରଭାବ
ଜଳ ଉତ୍ସ ଉପରେ ସିଧାସଳଖ ତାପମାତ୍ରା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବ ପକାଉଛି । ନିୟମିତ ଭାବେ ବର୍ଷା ହେଉ ନଥିବାରୁ ପ୍ରଖର ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ପୋଖରୀ, ନଦୀ ଓ କୂଅ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପଡୁଛି । ଜଳାଶୟଗୁଡ଼ିକ ପୋତାଯାଇ କଂକ୍ରିଟ କରାଯାଉଛି । ବର୍ଷା ଜଳକୁ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ବୃହତ୍ତ ପୋଖରୀ ଖୋଳାଯାଉ ନାହିଁ । ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ଅନୁସାରେ ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ଓ ଆକାଶଛୁଆଁ ଅଟ୍ଟାଳିକା ଜଳ ସମସ୍ୟାର ଅନ୍ୟତକ କାରଣ ହୋଇପାରେ । ଏକ ବିଶ୍ୱସ୍ତ ତଥ୍ୟ ଅନୁସାରେ ୨୦୦୯ରୁ ୨୦୧୭ ମଧ୍ୟରେ ନଳକୂପର ଜଳସ୍ତର ସର୍ବନିମ୍ନ ୧.୨୨ ମିଟର ଓ ସର୍ବାଧିକ ୧୧.୩୦ ମିଟର ଖସିଛି ।
ଦୁର୍ଗମ ଅଂଚଳରେ ପାଣି ଚିନ୍ତା
ଦୁର୍ଗମ ଅଂଚଳରେ ରହୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ପାନୀୟ ଜଳ ହେଉଛି ଏକ ବଡ଼ ସମସ୍ୟା । ବର୍ଷ ୮ ମାସ ଗାଁ ପୋଖରୀ, କୂଳ, ନଳକୂପ ଯୋଗୁଁ କଷ୍ଟେମଷ୍ଟେ ଚଳି ଯାଆନ୍ତି । ଫେବ୍ରୁଆରୀ ପରଠାରୁ ଏହି ସବୁ ଜଳଉତ୍ସ ଖୁଖିଯାଇ ଥାଏ । ମାଲକାନଗିରି, ନବରଂଗପୁର, କନ୍ଧମାଳ, କେରାପୁଟ, କେନ୍ଦୁଝର, ମୟୂରଭଂଜ ଜିଲ୍ଲାର ଦୁର୍ଗମ ଅଂଚଳରେ ରହୁଥିବା ଲୋକେ ପାଣି ପାଇଁ ଡହଳ ବିକଳ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଆସିଲେ ଲୋକଙ୍କର ଚିନ୍ତା ବଢ଼ି ଯାଇଥାଏ । କାରଣ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଖରାରେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କୁ ଦୀର୍ଘ ୪ରୁ ୫ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଥିବା ଝରଣାକୁ ପାଣି ଆଣିବା ପାଇଁ ଯିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।
ମଧୁର ଜଳର ମହତ୍ୱ
ମଧୁର ଜଳର ଆବଶ୍ୟକତା ଏବଂ ଆଗାମୀ ଦିନରେ ଦେଖାଯିବାକୁ ଥିବା ସମ୍ଭାବିତ ସମସ୍ୟା କିଭଳି ଭାବରେ ସମାଧାନ କରାଯିବ, ସେଥି ଲାଗି ପ୍ରତିବର୍ଷ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୨ ତାରିଖକୁ ‘ବିଶ୍ୱ ଜଳ ଦିବସ’ ପାଳନ ହୋଇ ଆସୁଛି । ବିଶ୍ୱର ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ଜଳର ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ବିକାଶ ପାଇଁ ନିଜକୁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବେ ନିୟୋଜିତ କରିବାର ସମୟ ଆସିଛି । ଜଳ ଅପଚୟ, ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ନ ହେବା ଦିଗରେ ମଣିଷ ସମାଜ ଏକତ୍ର ହୋଇ କାମ କରିବା ଦରକାର । ସେହିଭଳି ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ କରିବା ସମସ୍ତଙ୍କ ଉତ୍ତର ଦାୟିତ୍ୱ ।
