ମହାନଦୀ: କଲମା ବ୍ୟାରେଜ୍ ନିକଟରେ ନୌକା ବିହାର 

ଭୁବନେଶ୍ବର: ପୂର୍ବ-କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଭାରତରେ ମହାନଦୀ ହେଉଛି ଅନ୍ୟତମ ମୁଖ୍ୟ ଜଳସ୍ରୋତ। ଏହି ନଦୀରେ ବିଶ୍ବର ଦୀର୍ଘତମ ନଦୀବନ୍ଧ ‘ହୀରାକୁଦ‘ ନିର୍ମାଣ ହୋଇଛି, ଯାହାର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ୧,୩୨,୧୦୦ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର। ଛତିଶଗଡ଼ର ଧମତରୀ ଜିଲ୍ଲା ସିହୱା ପାହାଡ଼ରୁ ପ୍ରବାହିତ ମହାନଦୀର ଲମ୍ବ ପ୍ରାୟ ୮୫୦  କିଲୋମିଟର। ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହା ପ୍ରାୟ ୫୦୦ କିମି ଦେଇ ପ୍ରବାହିତ ହେଲା ପରେ ବଙ୍ଗୋପସାଗରରେ ଲୀନ ହୋଇଛି। ତେବେ କିଛି ବର୍ଷ ହେଲା ମହାନଦୀର ଜଳକୁ ନେଇ ଓଡ଼ିଶା ଓ ଛତିଶଗଡ଼ ମଧ୍ୟରେ ବିବାଦ ଲାଗି ରହିଛି। ମାମଲା ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପହଞ୍ଚିଛି। ମହାନଦୀ ଟ୍ରିବୁନାଲ ଗଠନ ହୋଇଛି। କିନ୍ତୁ ମାମଲାର ସମାଧାନ ହୋଇପାରୁ ନାହିଁ।

ମହାନଦୀର ଉପରିଭାଗ ଛତିଶଗଡ଼ରେ ରହିଛି। ମୋଟ ଦୂରତାର ୩୫୦ କିମି ଛତିଶଗଡ଼ରେ ମହାନଦୀ ରହିଛି। ଗ୍ରୀଷ୍ମଋତୁ କାରଣରୁ ସିହାୱା ପାହାଡ଼ରୁ ଏବେ ଜଳଧାର ପ୍ରବାହିତ ହେଉନାହିଁ। ତେଣୁ ମହାନଦୀରେ ଜଳର ଅଭାବ ଦେଖାଯାଇଛି। ଅନ୍ୟପଟରେ ଛତିଶଗଡ଼ ପାର୍ଶ୍ବରେ ମହାନଦୀରେ ଏକାଧିକ ବ୍ୟାରେଜ ଥିବାରୁ ପାଣି ପୂର୍ଣ୍ଣ ରହୁଛି। କିନ୍ତୁ ମହାନଦୀରେ ଜଳପ୍ରବାହ କମିଥିବାରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଜଳ ସମସ୍ୟା ରହୁଛି। ବର୍ଷା ସମୟରେ ଛତିଶଗଡ଼ ମହାନଦୀ ଜଳକୁ ସଂରକ୍ଷିତ ରଖିପାରିଛି। କିନ୍ତୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ମହାନଦୀ ଜଳକୁ ଅଟକାଇ ରଖିବାର ଏକମାତ୍ର ମାଧ୍ୟମ ହେଉଛି ହୀରାକୁଦ ଜଳଭଣ୍ଡାର। ରାଜ୍ୟରେ ମହାନଦୀ ୫୦୦ କିଲୋମିଟର ଦେଇ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥିଲେ ବି ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣରେ ବ୍ୟାରେଜ ନାହିଁ।  

ମହାନଦୀରେ ନୌକାବିହାର

ଛତିଶଗଡ଼ ସରକାର ରାୟଗଡ଼ ଜିଲ୍ଲାର କଲମା ଠାରେ ବଡ଼ ବ୍ୟାରେଜ ନିର୍ମାଣ କରିଛନ୍ତି। ଏହି ବ୍ୟାରେଜ୍ ଜଳଭଣ୍ଡାର ପାଲଟିଛି। ୧୮୩ କୋଟି ଟଙ୍କାର ପ୍ରକଳ୍ପ ମାଧ୍ୟମରେ ସରକାର ନୌକାବିହାର କରିବାକୁ ଯୋଜନା ରଖିଛନ୍ତି, ଯାହାଦ୍ବାରା କି ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିବ। ୧୬ କିଲୋମିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନେ ନୌକାବିହାର କରିପାରିବେ। ରାୟଗଡ଼ ଜିଲ୍ଲାର ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ବରେ କଲମା ବ୍ୟାରେଜ ରହିଛି। ସେହିପରି ଜାଞ୍ଜିଗିର-ଚାମ୍ପା ଜିଲ୍ଲାର ଅନ୍ୟପାର୍ଶ୍ବରେ ସାରଡିହ ବ୍ୟାରେଜ ରହିଛି। ଏହି ଦୁଇ ବ୍ୟାରେଜର ଦୂରତା ୧୫ରୁ ୧୬କିମି। ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରୁ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନକୁ ମୋଟର ବୋଟ ମାଧ୍ୟମରେ ଯାତ୍ରା କରିବା ପାଇଁ ନୌକାବିହାର କରିପାରିବେ। ଏଥି ପାଇଁ ଛତିଶଗଡ଼ ସରକାର ୧୫ ମସିହାରେ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଥିଲେ। ୨୦୧୧ ମସିହାରେ ସ୍ବୀକୃତି ମିଳିଥିବା କଲମା ରାୟଗଡ଼ର ପ୍ରଥମ ବ୍ୟାରେଜ, ଯେଉଥିରୁ ଶିଳ୍ପ ଓ ଚାଷୀ ସମେତ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କୁ ଲାଭ ମିଳୁଛି। ୧୧୦୦ ମିଟର ଲମ୍ବର ବ୍ୟାରେଜରେ ୬୫ଟି ମୁଖ୍ୟ ଗେଟ୍ ରହିଛି। କଲମା ବ୍ୟାରେଜ ନିକଟ ମହାନଦୀରେ ନୌକା ବିହାର ଆରମ୍ଭ ହେବା ଫଳରେ ଜିଲ୍ଲାର ଲୋକଙ୍କୁ ଭଲ ଅବସର ମିଳିବ। ପୁରୁଣା ଦର୍ଶନୀୟ ସ୍ଥାନ ସହିତ ଉଦ୍ଭିଦ ଉଦ୍ୟାନ ନିର୍ମାଣ ହେଲେ କଲମା ବ୍ୟାରେଜ ମଧ୍ୟ ମନୋରଂଜନ କେନ୍ଦ୍ର ହୋଇପାରିବ, ଯାହାଦ୍ବାରା ଲୋକଙ୍କ ଯାତାୟତ ବଢ଼ିବ।

ମହାନଦୀ ଉପରେ ଓଡ଼ିଶା ଓ ଛତିଶଗଡ଼ର ଅଧିକାର

ମହାନଦୀ ଏକ ଅନ୍ତରାଜ୍ୟ ନଦୀ। ଏକଥା ସମସ୍ତେ ଜାଣିଛନ୍ତି। ମହାନଦୀ ଉପରେ ଛତିଶଗଡ଼ର ଯେତିକି ଅଧିକାର ରହିଛି। ଓଡ଼ିଶାର ବି ସମାନ ଅଧିକାର ରହିଛି। ତେଣୁ ଏହାର ସୁରକ୍ଷା ଓ ଯତ୍ନ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଓଡ଼ିଆ ଓ ଛତିଶଗଡ଼ବାସୀଙ୍କ ଦାୟିତ୍ବ ହେବା ଦରକାର। କିନ୍ତୁ ମହାନଦୀକୁ ନେଇ ବିଗତ କିଛି ବର୍ଷ ହେଲା ବିବାଦ ଲାଗିରହୁଛି। ମାମଲା ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟରେ ପହଞ୍ଚିଛି। ମହାନଦୀକୁ ନେଇ  ଛତିଶଗଡ଼ ମନମାନି କରୁଛି ବୋଲି ଓଡ଼ିଶା ଅଭିଯୋଗ କରୁଛି। କିନ୍ତୁ ଛତିଶଗଡ଼ ଭୃକ୍ଷେପ କରୁନାହିଁ। ମହାନଦୀରୁ ପାଣି ଶୁଖିଲେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଛତିଶଗଡ଼କୁ ଦାୟୀ କରୁଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଦୀର୍ଘ ୨୩ ବର୍ଷ ହେବ କ୍ଷମତାରେ ଥାଇ ମଧ୍ୟ ମହାନଦୀମର ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ କୌଣସି ଡ୍ୟାମ୍, ଆନିକଟ ଅଥବା ବ୍ୟାରେଜ ନିର୍ମାଣ କରିପାରି ନାହାନ୍ତି।

ମହାନଦୀ କୂଳିଆ ଗ୍ରାମବାସୀ ଖୁସି

ଛତିଶଗଡ଼ ସରକାର ନିକଟରେ କଲମା ବ୍ୟାରେଜ୍ର ୨୦ଟି ମୁଖ୍ୟ ଗେଟ୍ ଖୋଲିଥିଲେ। ଫଳରେ ସୁଖିଲା ମହାନଦୀରେ ଜଳପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି। ମହାନଦୀର ଜଳସ୍ତର ଏବେ ସାମାନ୍ୟ ବଢ଼ିଛି।  ମହାନଦୀ କୂଳରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ଲୋକେ ଆଉ ପାଣି ଦେଖି ଖୁସି ହୋଇଛନ୍ତି। ଶୁଖିଲା ପଡିଥିବା ନଦୀରେ ପାଣି ଆସିବା ପରେ ଛୋଟ ଛୋଟ ପିଲା ନଦୀରେ ଗାଧୋଇ ମଜା ନେଉଥିବାବେଳେ, ମତ୍ସ୍ୟଜୀବୀ ଓ ଚାଷୀଙ୍କ ମୁହଁରେ ହସ ଫୁଟିଛି। ଗାଁ ଲୋକ ରାଜନୀତିର କୌଣସି ପେଞ୍ଚପାଞ୍ଚ ଜାଣିନଥିଲେ ବି ସରକାର ମହାନଦୀ ଜଳକୁ ନେଇ ରାଜନୀତି କରୁଛନ୍ତି।  

ମହାନଦୀ ଜଳ ବିବାଦ ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲ

ମହାନଦୀ ଜଳ ବିବାଦ ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲ ଛତିଶଗଡ଼କୁ ଦୁଇଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଗସ୍ତ କରିବେ। ମେ ୧୦ରୁ ୧୪ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଓ ମେ ୧୮ରୁ ୨୨ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦ୍ବିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ କ୍ଷେତ୍ର ପରିଦର୍ଶନ ପାଇଁ ସ୍ଥିର ହୋଇଛି। ଓଡ଼ିଶାକୁ କ୍ଷେତ୍ର ପରିଦର୍ଶନ ପରେ ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଶୁଣାଣି ପାଇଁ ତାରିଖ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯିବ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିଛି। ପୂର୍ବ ଘୋଷିତ କାର୍ଯ୍ୟସୂଚୀ ଅନୁସାରେ ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲ ଚଳିତ ମାସ ୨୯ରୁ ଛତିଶଗଡ଼କୁ ଦ୍ବିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଗସ୍ତ ଆରମ୍ଭ କରିବେ। ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଜଷ୍ଟିସ୍ ଏ.ଏମ୍ ଖାନୱିଲକର ଏହାର ନେତୃତ୍ବ ନେବେ। ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲ ଛତିଶଗଡ଼ର ୧୦ଟି ସ୍ଥାନ ପରିଦର୍ଶନ କରିଥିବା ବେଳେ ଦ୍ବିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ମଧ୍ୟ ଆଉ ଦଶଟି ସ୍ଥାନର ସରଜମିନ୍ ସ୍ଥିତି ଅନୁଧ୍ୟାନ ହେବ। ଆସନ୍ତା ୩୦ରେ ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲ ସଦସ୍ୟ ଜୋଙ୍କ ଓ ଉପର ମହାନଦୀ ମୁଖ୍ୟ ଉପଅବବାହିକା, ବଲ୍ଲାର ଜଳାଶୟ, କାଶଦଲ ଓ ଶିଓରିନାରାୟଣ ବ୍ୟାରେଜ, ମେ ୧ରେ ଅର୍ପା ଭଇଁଷାଝର, ହାସଦେଓ ବାଙ୍ଗୋ ଓ ଦାରୀ ବ୍ୟାରେଜ, ମେ ୨ରେ ହାସଦେଓ ଓ ଉପର ମହାନଦୀ ମୁଖ୍ୟ ଉପଅବବାହିକା, ବସନ୍ତପୁର ବ୍ୟାରେଜ, କଲମା ବ୍ୟାରେଜ ଓ ସୁରଜଗଡ଼ ସେତୁ ପରିଦର୍ଶନ କରିବେ। ଦ୍ବିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ କ୍ଷେତ୍ର ପରିଦର୍ଶନର ଅନ୍ତିମ ଦିବସରେ ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲ କେଲୋ ପ୍ରକଳ୍ପ ପରିଦର୍ଶନ କରିବେ।