ମୋ ଜୀବନ ପଛେ ନର୍କେ ପଡିଥାଉ

କବି ଓ ଈଶ୍ୱର ଗୋଟିଏ ଜାଗାରେ ହିଁ ବାସ କରନ୍ତି ! ସୁତରାଂ ଉଜୁଡି ଯାଇଥିବା ସଂସାରକୁ ସଜାଡିବା ଲାଗି କବିଟିଏ ବାରମ୍ବାର ଈଶ୍ୱରଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିବାର ସାରସ୍ୱତ ସୌଭାଗ୍ୟ ପାଇଥାଏ ! କବି ସବୁ କାଳରେ ଏ ପୃଥିବୀର ବନ୍ଧୁ ଓ ପଥ ପ୍ରଦର୍ଶକ । ତେଣୁ ତାର ପ୍ରତିଟି ଶବ୍ଦ ପାଲଟିଯାଏ ବଂଚିବା ପାଇଁ ଏକଏକ ମହାନ ଶ୍କୋକ । ଯେଉଁ କବି ନିଜକୁ ବିସର୍ଜନ କରି ସଂସାରର ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଈଶ୍ୱରଙ୍କୁ ବିନୀତ ଉପରୋଧ କରିପାରେ ସେ କବି ସତରେ କେତେ ମହାନ ! କେତେ ଅବର୍ଣନୀୟ !!
ଏ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସନ୍ଥକବି ଭୀମଭୋଇ ପ୍ରତୁଳ ନମସ୍ୟ ଏବଂ ପୂଜନୀୟ ।ଏ ସଂସାରର ସବୁ ବର୍ଗର ଏବଂ ସବୁ ସମୟ ଖଣ୍ଡର ଲୋକଙ୍କୁ ଗଭୀର ଅନ୍ଧାର ଭିତରୁ ଟାଣି ଆଣି ଆଲୋକର ଅମୃତ ପଥ ଦେଖାଇବାରେ ସନ୍ଥ କବି ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ କେତେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ !
ଏ ଦୁନିଆଁରେ ବଂଚିବା ପାଇଁ ଯେତେ ବି ରାସ୍ତା ରହିଛି ସବୁ ରାସ୍ତା ଦୁଃଖପୂର୍ଣ ! ଜଣେ ସଂସାରୀ ହୋଇଥାଉ କି ସନ୍ନ୍ୟାସୀ , ଶ୍ରମିକ ହୋଇଥାଉ କି ପୁନ୍‌ଜିପତି । ସବୁଠି କିଛିନା କିଛି ଅଭାବ ଏବଂ ଦୁଃଖ ନିଶ୍ଚୟ ରହିଛି ।

ଜୀବନର ଠିକ ଅର୍ଥକୁ ବୁଝି ନପାରି ମଣିଷ ଯେତେବେଳେ ପଥଭ୍ରଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ଆପଣାର ଅଶେଷ କ୍ଷତି କରିଦେଇଥାଏ ସେତେବେଳେ କବି ଭୀମଙ୍କ ସାହିତ୍ୟର ଚେତନା ଓ ଦର୍ଶନ ସମସ୍ୟା ଜର୍ଜରିତ ପଥଭ୍ରଷ୍ଟ ମାନଙ୍କୁ ଆଲୋକର ବର୍ତିକା ସଦୃଶ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ
ଜୀବନର ଶେଷ ସଫଳତା ହିଁ ଶୂନ୍ୟତା ! ଶେଷକୁ ଆମେ ସମସ୍ତେ କିଛି ନପାଇବାଟାକୁ ହିଁ ପାଇବା ! ଜଣେ ୍େ‌ଯତେ ବଡ ଘର ତୋଲି ଥାଉ ପଛକେ , ଯେତେ ସଂପତିର ମାଲିକ ହୋଇଥାଉ ପଛକେ ,ତାକୁ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଦିନେ ଦୁନିଆଁରୁ ବିଦାୟ ନେବାକୁ ହେବ । ତେଣୁ ଏଠାରେ ହିଂସା, ଅହଂକାର, , ଗର୍ବ, ଅଭିମାନ ସବୁ କିଛି ବ୍ୟର୍ଥ ଓ ମୁଲ୍ୟହୀନ । ଯା ପାଖରେ ସମୟ ଅଛି ସେ ଥରେ ଶ୍ମଶାନକୁ ଯାଇ ଦେଖିଆସୁ ସେଠି କେତେ କ୍ଷମତାଏବଂ ଅହଂକାର ଜଳିପୋଡି ପାଉଁଶ ହୋଇଯାଇଛି ! ଏହି ଚେତନା ମଣିଷ ଜାତିକୁ ଦେବା ଲାଗି ସନ୍ଥକବି ଭୀମ ଭୋଇ ଯଥେଷ୍ଟ ପ୍ରୟାସ କରିଛନ୍ତି ।

ଚାଲିବାର ନାଁ ସଂଘର୍ଷ ନୁହେଁ । ତମେ ଯେତେଥର ପଡିଯିବ ସେତେଥର ଉଠିବାର ନାଁ ସଂଘର୍ଷ ହେଇପାରେ । ଏବଂ ଏକଥା ବି ନିରୁତା ବାସ୍ତବ ଯେ ଭଲକାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଲାଗି ସବୁ ଯୁଗରେ ମଣିଷ ମଣିଷର ଶତ୍ରୁ ସାଜେ । ସବୁ ଯୁଗରେ ପ୍ରତିଭାକୁ ଅହଂକାର କରାଯାଏ ।ତେଣୁ ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କ ଜୀବନରେ ବି ଯେ କିଛି ଦୁଃଖ କି ବିଡମ୍ବନା ଆସି ନଥିଲା ଠିକ ତାହା ନୁହେଁ । ବରଂ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଅପେକ୍ଷା ସେ ଅନେକ ସମସ୍ୟାର ସାମ୍ନା କରିଛନ୍ତି ; କିନ୍ତୁ ଏକଥା ସତ ଯେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ଆଶଙ୍କା ଏବଂ ବିପଦ ତାଙ୍କ ଗତିପଥକୁ ବନ୍ଦ କରିପାରି ନଥିଲା । ବରଂ ଯୀଶୁଙ୍କ ଭଳି ସେ ମଧ୍ୟ ଯେଉଁମାନେ ମଣିଷ ହୋଇସୁଦ୍ଧା ମଣିଷ ଭଳି ବଂଚିବା ଶିଖି ନାହାଁନ୍ତି ସେମାନଙ୍କ ମୁକ୍ତି ପାଇଁ ଭଗବାନଙ୍କ ପାଖରେ ଅର୍ଦ୍ଦଳି କରିଛନ୍ତି ।

ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜ ଭିତରୁ ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସ ଏବଂ କୁସଂସ୍କାର ହଟେଇବାକୁ ହେବ । ଯେତେଦିନ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜ ଜୀବନରେ ଏଭଳି ତମସା କୁହୁଡି ଭଳି ଘେରି ରହିଥିବ , ମଣିଷ ଆତ୍ମ ସଚେତନ ହୋଇ ପାରିବ ନାହିଁ । କାହାର ଗୋଲାମ ନୁହେଁ ; ସ୍ୱାଧୀନ ଭାବରେ ଗୋଟେ ସୁନ୍ଦର ଜୀବନ ବଂଚିବା ଏ ପ୍ରକାର ଚମତ୍କାର ମାନସିକତା ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କର ଥିଲା ।
ମତେ ଯଦି ଈଶ୍ୱର କଥା କହିବାର ଶକ୍ତି ଦେଇଛନ୍ତ,ି ମୋର ଚାରି ପାଖର ମଣିଷ ଏବଂ ସମଗ୍ର ପୃଥିବୀକୁ ଭଲପାଇବାର ବାର୍ତା ପହଂଚାଇବା ପାଇ,ଁ କାହା ସହ ମନାନ୍ତର ହୋଇ ଝଗଡା କରିବା ପାଇଁ ନୁହେଁ ଏହି ଗଭୀର ଅନୁଭବ ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କୁ ମହାନ କରିଛି । ତେଣୁ ସେ କାହାକୁ କ୍ଷୁଦ୍ର ବା ଅଦରକାରୀ ମନେ କରିବାର ସଂକୀର୍ଣତା ଭିତରେ ନାହାଁନ୍ତି ।

ଆଜି ପୃଥିବୀରେ ହଜାର ହଜାର ଲୋକ ଥିବା ସତ୍ୱେ କେତେ ଲୋକ ଏ ଦୁନିଆଁରେ ଅଛନ୍ତି ଯେଉଁମାନେ କି ନିଜେ ନର୍କକୁ ଯିବେ ଅଥଚ ସଂସାରର ଉଦ୍ଧାର ପାଇଁ ଜଗତ କର୍ତାଙ୍କୁ ହାତ ୍େ‌ଯାଡି ପ୍ରାର୍ଥନା କରିବେ ? ଯଦି ଏପ୍ରକାର ହେଉଥାନ୍ତା ଏ ଦୁନିଆଁରେ ଏତେ ସଂପତି ଥିବା ସତ୍ୱେ କାହାକୁ କାହାକୁ ଭୋକ ଉପାସରେ ରାସ୍ତା କଡରେ ଛଟପଟ ହେଇ ମରିବାକୁ ପଡୁ ନଥାନ୍ତା । ପିତା ମାତା ବୃଦ୍ଧ ହେଇଗଲା ପରେ ପୁଅ ବହୂଠାରୁ ଉପେକ୍ଷିତ ହୋଇ ସାରା ଜୀବନ ଦୁଃଖ ଏବଂ ଯନ୍ତ୍ରଣାରେ ମରିମରି ବଂଚିବାକୁ ପଡୁ ନଥାନ୍ତା । ହାଡ ଭଙ୍ଗା ଶୀତରେ ବଜାର ଛକରେ ଅନ୍ଧୁଣୀ ଭିକାରୁଣୀଟିଏ ଏତେ କଷ୍ଟ ପାଉ ନଥାନ୍ତା ।

ଭୀମ ଭୋଇ ସଂସାରର ଏହିସବୁ ଅସୁନ୍ଦର ସତ୍ୟକୁ ଅତି ନିବିଡ ଭାବରେ ନିରୀକ୍ଷଣ କରିଛନ୍ତି । ଏମିତି ଏ ପୃଥିବୀର ଯାବତୀୟ ଦୁଃଖ ଏବଂ ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟକୁ ଅବଲୋକନ କରି ତାଙ୍ଗର ନିଷ୍କପଟ କବି ଆତ୍ମା ସମବେଦନାରେ ବିଗଳିତ ହୋଇଯାଇଛି । ତେଣୁ ସେ କାତର ଭାବରେ ଭଗବାନଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଛନ୍ତି –
ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଆରତ ଦୁଃଖ ଅପ୍ରମିତ ଦେଖୁଦେଖୁ କେବା ସହୁ / ମୋ ଜୀବନ ପଛେ ନର୍କେ ପଡିଥାଉ ଜଗତ ଉଦ୍ଧାର ହେଉ !

କବି ଭୀମ ଭୋଇ ସତରେ କେତେ ନିଦାକଥାଟିଏ କହି ନାହାଁନ୍ତି ? ଯେଉଁଠି ପରସ୍ପରକୁ ବୁଝିବା ଲାଗି ହୃଦୟର ଅଭାବକୁ ଅନୁଭବ କରି ହତୋତ୍ସାହିତ ହେବାକୁ ପଡେ । ଯେଉଁଠି ଅନ୍ୟର ଶ୍ରୀ ଓ ସୁନ୍ଦରକୁ ଦେଖିଲେ ଅହଂକାରୀ ମଣିଷ ନିଜେ ଈର୍ଷ୍ୟାରେ ଦୁଃଖୀ ହେଇଯାଏ ସେଭଳି ସ୍ଥଳେ ନିଜକୁ ଆୁହୁତି ଦେଇ ସମଗ୍ର ପ୍ରାଣୀ ଜଗତର ଉଦ୍ଧାର ପାଇଁ କାମନା କେତେ ଊର୍ଦ୍ଧରେ, ତାକୁ ପୃଥିବୀର କୌଣସି ଭାଷା ବର୍ଣନା କରିପାରିବ ନାହିଁ ।
ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କ କବିତାର ଏହି ପଂକ୍ତି ଭିତରେ କବିତ୍ୱର ଭାବପ୍ରବଣତା ଏବଂ ପ୍ରତିଭା ନୁହେଁ ; ଜଣେ ଦରଦୀ ମଣିଷର ହୃଦୟବାନ ଭାବନାକୁ ଅନ୍ୱେଷଣ କରା ଯାଇପାରେ । ନିଜ ପାଇଁ ବଂଚିବା ତ ଏକ ସାଧାରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟପାଇଁ ବଂଚିବାରେ ଜୀବନର କେତେ ସାର୍ଥକତା ସତରେ !
ଭଗବାନ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ହୃଦୟ ଦେଇଛନ୍ତି ।କିନ୍ତୁ ସମସ୍ତେ ଈଶ୍ୱର ଦତ ସେଇ ହୃଦୟକୁ ପ୍ରୟୋଗ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ଯେଉଁଠି ହିଂସା, କ୍ରୋଧ,ପରଶ୍ରୀ କାତରତା ଭଳି ମାନସିକ ବିଭ୍ରାନ୍ତିକର ଭାବନା ଗୁଡିକ ରହିଥାଏ ,ସେଠି ହୃଦୟ ଆଦୌ ନଥାଏ । ହୃଦୟ ଜୀବନର ଏକ କୋମଳ ଅନୁଭବ ! ଯାହା ସବୁବେଳେ ଶାନ୍ତି ଏବଂ ସୁନ୍ଦରକୁ ଅନ୍ୱେଷଣ କରିଥାଏ ।

ତେଣୁ ଯେଉଁଠି ମାନବିକତା ଥାଏ ସେଠି ହୃଦୟ ଅହରହ ବସାବାନ୍ଧିଥାଏ । ହୃଦୟ ସବୁବେଳେ ଭଲପାଇବା ରୂପରେ ଆସିଥାଏ । ବିପଦରେ ଅନ୍ୟକୁ ସହଯୋଗ କରିବାରେ ଆସିଥାଏ । ଦୟା,କ୍ଷମା ,ସ୍ନେହ ,ସହାନୁଭୂତି ଏମିତି ମାଧ୍ୟମରେ ହୃଦୟ ନିଜକୁ ବ୍ୟବହାର କରେ । ହୃଦୟ ସାମାନ୍ୟ ହେଲେ କଠୋର ନଥାଏ । ଅନ୍ୟକୁ ଦେଖି ନୀରବରେ ହସିଦେବାଟା ମଧ୍ୟ ହୃଦୟର ଭିନ୍ନ ଏକ ପରିଚୟ ବହନ କରିପାରେ ।
ଯେଉଁଠି ସବୁବେଳେ ବିବେକ ବିଜୟୀ ହୁଏ ସେଠି ହୃଦୟ ରାଜ କରେ । ସେଠି ହୃଦୟ ବାସ କରିପାରେ । ହୃଦୟ ଏମିତି ଏକ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଅନୁଭବ ଯେ ସବୁଠି ସେ ରହିପାରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ସମସ୍ତେ ହୃଦୟବାନ ହୋଇ ପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ହୃଦୟବାନ ହେବାଟା ଏକ ମହାନତାର ପରିଚୟ । ଏ ପୃଥିବୀର ଅନ୍ୟ ହଜାରେ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଅପେକ୍ଷା ମଣିଷ ହିଁ କେବଳ ହୃଦୟକୁ ଚିହ୍ନିବା ଲାଗି କ୍ଷମ ହୋଇ ପାରେ । ହୃଦୟର ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିପାରେ ।
ସବୁଠାରୁ ଗହନ ଏବଂ ସୂକ୍ଷ୍ମ କଥା ହେଲା ଯେ – ହୃଦୟକୁ ଚିହ୍ନିବା ଲାଗି ହୃଦୟଟେ ଦରକାର । ହୃଦୟ ନଥିବା ମଣିଷ ଆଉ ଜଣକର ହୃଦୟକୁ ଅବଲୋକନ କରିବାରେ ଅସମର୍ଥ ହୁଏ ।

ହୃଦୟର କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରଙ୍ଗ ନାହିଁ । ତାର ଆକାର ବି ନାହିଁ । ତାର ଓଜନର ବି କଳନା କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ । ସୁତରାଂ ହୃଦୟକୁ ବୋହିବା ଲାଗି ଖୁବ ବେଶି ସାମର୍ଥ୍ୟ ଦରକାର । ଏବଂ ସାମର୍ଥ୍ୟ କହିଲେ ଏଠି ଆଦୌ ଶାରୀରିକ ବଳ ନୁହେଁ ; ହୃଦୟବାନ , ଆତ୍ମାର ନିଷ୍କପଟତା , ମା ପରି ନିରପେକ୍ଷ । ହୃଦୟକୁ ହୃଦୟ ହିଁ ବହନ କରିପାରେ । ହୃଦୟ ହୃଦୟକୁ ଜାଣିବା ଲାଗି ସମର୍ଥ ହୁଏ ।
ନିଜର ହୃଦୟ ନଥିବା ମଣିଷ ଆଉ ଜଣକର ହୃଦୟକୁ ଦେଖି ପାରିବ କେମିତି । ଯେମିତି ଚକ୍ଷୁହୀନ ବ୍ୟକ୍ତିଟିଏ ଅନ୍ୟର ଚକ୍ଷୁ ଦେଖିବା ଲାଗି ଅସମର୍ଥ ; କିନ୍ତୁ ଭୀମ ଭୋଇ ଏ ପ୍ରକାର ଅନ୍ଧ ନଥଲେ । ଏବଂ ଏତେ ସବୁ କଥାକୁ ସେ ଠିକ ଭାବରେ ବୁଝିପାରିଥିଲେ ।ଯାହା କି ତାଙ୍କ ସାହିତ୍ୟର ଅନ୍ତରୀଣ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ।
ସ୍ୱାମୀ ବିବେକାନନ୍ଦଙ୍କ ଏ ସଂପର୍କରେ ଗୋଟେ କଥା ମନେ ପଡେ । ସେ କହୁଥିଲେ ତମେ ଯଦି ହିନ୍ଦୁ ଘରେ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରି ହିନ୍ଦୁ ଘରେ ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କରୁଛ ,ତେବେ ତମର ବିକାଶ ହୋଇ ନାହିଁ । ତାର ଅର୍ଥ ଜଣେ ହିନ୍ଦୁ ଘରେ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରି ପରବର୍ତୀ ମୁହୂର୍ତରେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ହୋଇଯିବ ବା ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ଘରେ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରି ପରେ ମୁସଲିମ ହୋଇଯିବ , ଏକଥା ସେ କହି ନଥିଲେ । ସେ ପ୍ରକୃତରେ କହିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ ତମେ ଯେଉଁ ଧର୍ମରେ ଥାଅ ପଛକେ ତମ ଜୀବନ କାଳ ଭିତରେ ଏମିତି କାମ କରିଚାଲ ଯେମିତିକି ଏ ଦୁନିଆଁରୁ ଗଲାବେଳେ ତମକୁ ସବୁ ଧର୍ମର ଲୋକେ ଝୁରିହେବେ ।

ତେଣୁ ଧର୍ମ କହିଲେ ମଣିଷର ମାନବିକତା । ମଣିଷ ମଣିଷକୁ ଭଲପାଇବାର ପ୍ରବଣତା । ଯାହା ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କ ଜୀବନରେ ଘଟିଥିଲା ।
ଝରଣାର ଜଳପାନ କରି. ଜଙ୍ଗଲର ଫଳମୂଲ ଖାଇ ଏବଂ ସାରାଦିନ ଗାଈ ଚରଉଥିବା ଜଣେ ସାଧାରଣ ଯୁବକ ଯେ-ଏ ପୃଥିବୀର ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଈଶ୍ୱରଙ୍କ ପାଖରେ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିପାରେ ତାହା ଏ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ପାଇଁ କମ ଗର୍ବ ଓ ଗୌରବର କଥା ନୁହେଁ ।
ଭୀମ ଭୋଇ କେଉଁଠି ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ତାହା ଆଜି ଆମ ଭିତରେ ବିବାଦୀୟ ବିଷୟ ହୋଇଯାଇଛି ; କିନ୍ତୁ ଭୀମଙ୍କର ଆଦର୍ଶ , ତ୍ୟାଗ ଏବଂ ମହାନତା ଆମର ସ୍ମରଣରେ ନାହିଁ ! ଏହି ଘଟଣା ମଣିଷ ଜାତିପାଇଁ ଯେତିକି ଲଜ୍ୟା ଜନକ , ସେତିକି ଦୁଃଖ ଦାୟକ । ଗୋଟେ ଶତାବ୍ଦୀର ଜଣେ ସନ୍ଥପୁରୁଷ , ଯିଏ ସମଗ୍ର ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ସଂପତି ତାଙ୍କୁ ପୃଥିବୀର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୀମା ଭିତରେ ସୀମିତ କରିବା ଅର୍ଥ ତାଙ୍କୁ କେବଳ ଅପମାନ ନୁହେଁ ; ଏହା ମଣିଷ ଜାତିର ପ୍ରଗତି ପାଇଁ ଏକ ବିରାଟ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ମଧ୍ୟ । ତେଣୁ ଭୀମ ଭୋଇ ମଣିଷ ଜାତି ପାଇଁ ଏ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡକୁ ଈଶ୍ୱରଙ୍କ ତରଫରୁ ଏକ ଉପହାର !

ସେଥି ସକାସେ ସେ ମଣିଷକୁ ତାଙ୍କ ସାହିତ୍ୟରେ ମୁକ୍ତିର ପଥ ଦେଖାଇଛନ୍ତି । ଅର୍ଦ୍ଧ ନଗ୍ନ ,ପୁରାନଗ୍ନ ବା ଗେରୁଆ ବସ୍ତ୍ର ଧାରଣ କରି ଘରଘର ବୁଲି ଭିକ ମାଗି ବଂଚିାଟାକୁ ଭୀମ ଭୋଇ ତାଙ୍କ ସାହିତ୍ୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରି ନାହାନ୍ତି । ବା କୌଣସି ପ୍ରକାର ଧର୍ମ ପ୍ରଚାର କରିବା ଭୀମଙ୍କ ଜୀବନର ମୂଳ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ନଥିଲା ।ତାଙ୍କର ଧର୍ମ ଥିଲା ମଣିଷ ମଣିଷକୁ ଭଲପାଇବାର ଉଦାରତା । ଅନ୍ୟ ଜୀବ ମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ହେବାର ପ୍ରବଣତା । ତେଣୁ ତାଙ୍କୁ ମଣିଷ ଜାତିର ଆତ୍ମାର କାରିଗର କହିଲେ ଭୁଲ ହେବ ନାହିଁ ।
ଜଣେ କବି ବୀର ଏବଂ ନିର୍ଭୀକ ହେଲେଯାଇ ତାଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ ମଣିଷକୁ ସଂଗ୍ରାମ କରି ବଂଚିବା ଲାଗି ଯଥାର୍ଥ ହୋଇ ପାରିବ । ତେଣୁ ଭୀମଭୋଇଙ୍କୁ ପେଟର କ୍ଷୁଧା ବିଚଳିତ କରିପାରି ନଥିଲା । ତାଙ୍କ ଲଢେଇ ଥିଲା ମଣିଷର ଅଜ୍ଞାନ ବିରୁଦ୍ଧରେ , ସମାଜରେ ଛନ୍ଦି ହୋଇ ରହିଥିବା ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସ ଏବଂ କୁସଂସ୍କାର ବିରୁଦ୍ଧରେ ।
ମଣିଷ ଏ ସଂସାରକୁ ଆସିଛି କିଛିଦିନ ପାଇଁ । ତେବେ ସେଇ ସବୁ ଦିନଗୁଡିକର ସତ୍ ବିନିଯୋଗ ନକରି ତାକୁ ଜଦି ମନୁଷ୍ୟ ଅପବ୍ୟବହାର କରେ , ଜୀବନର କୌଣସି ମୂଲ୍ୟ ନାହିଁ । ଆମକୁ ସୁତରାଂ ଏକ ଉଦାରପୂର୍ଣ ଜୀବନ ବଂଚିବାକୁ ହେବ ଏ ପ୍ରକାର ଇଙ୍ଗିତ କବି ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କ ସାହିତ୍ୟରେ ଅବଲୋକନ କରିବାକୁ ମିଳିଥାଏ ।
ଏ ବିରାଟ ପୃଥିବୀରେ ମଣିଷ କେତେ ଛୋଟ ଏକଥା ମଣିଷ ଭାବି ପାରେନା ଏବଂ ଭୁଲକରି ବସେ । ଯାବତୀୟ ଅମାନବିକତା ଏବଂ ଅସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲିପ୍ତ ରହି ନିଜର ସୁନ୍ଦର ଜୀବନକୁ କଳୁଷିତ କରିଦିଏ । ସାମୟିକ ଲାଭ ପାଇଁ ମଣିଷ ବନିଯାଏ ସ୍ୱାର୍ଥ ସର୍ବସ୍ୱ । ଅନ୍ୟକୁ କଷ୍ଟ ଦେଇ ପାଏ ପ୍ରଚୁର ଆନନ୍ଦ ; କିନ୍ତୁ ଏହା କଣ ସତରେ ମଣିଷପଣିଆ ? ମଣିଷ କଣ ଦୁନିଆଁକୁ ବିନଷ୍ଟ କରିବାଲାଗି ଭଗବାନ ତାକୁ ଅନୁମତି ଦେଇଛନ୍ତି ?? ଭୀମ ଭୋଇ ସେ ପ୍ରକାର ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଇଛନ୍ତି । ଯାହା ମଣିଷ ଜାତିକୁ ସ୍ତବ୍ଧ କରେ ,ସ୍ତମ୍ଭୀଭୁତ କରେ !!

କବି ଭୀମ ଭୋଇ ତାଙ୍କ ସାହିତ୍ୟରେ କୌଣସି ସାଧାରଣ କାହାଣୀକୁ ଅଗ୍ରାଧିକାର ଦେଇ ନାହାଁନ୍ତି କି ତାଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ ଭିତରେ କୌଣସି ଚରିତ୍ର ନିର୍ମାଣ କରି ନାହାଁନ୍ତି । ଜଣେ ସନ୍ଥ ପୁରୁଷର ସାହିତ୍ୟରେ ଏପ୍ରକାର ସାଧାରଣ ଭାବନା ଏବଂ ଘଟଣା ନଥାଏ ; ବରଂ ସେ ନିଜେ ନାୟକ ହୋଇ ତାଙ୍କର ପ୍ରତିଟି ଲେଖାରେ ବିଛାଡି ହୋଇ ପଡିଛନ୍ତି । ଯେଉଁସାହିତ୍ୟ ଅଧ୍ୟୟନ କଳାପରେ ଜଣେ ମଣିଷ କିଛି ଭାବିବା ଲାଗି ଖୋରାକ ପାଇବ । ପୃଥିବୀକୁ ଏକ ଉଦାର ପୂର୍ଣ ଭିନ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରିବା ଲାଗି ସମର୍ଥ ହୋଇ ପାରିବ । ସେଇ ଶକ୍ତ,ି ସେଇ ଚେତନା ଭୀମଙ୍କ କାବ୍ୟ-କବିତାରେ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ।
ଆକାଶ ଭଳି ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ଏବଂ ସାଗର ଭଳି ଗଭୀର ହୃଦୟ ଥିଲେ ଜଣେ ସତ୍ ସାହିତ୍ୟ ଲେଖିବା ଲାଗି ଯୋଗ୍ୟ ହୋଇ ପାରିବ ।
ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କ ସାହିତ୍ୟର ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ ଏବଂ ଚମତ୍କାର ଦିଗ ହେଲା ସ୍ୱାଭିମାନ ଓ ସମର୍ପଣ ! ଜିତି ଯିବାର ଅହଂକାର ନଥିଲେ ନଥାଉ ପଛକେ ହାରିଯିବାର ୍‌ସ୍ୱାଭିମାନ କିନ୍ତୁ ଥାଉ । ଏହା ହିଁ ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କ ପରିଚୟର ଏକ ପ୍ରମାଣ ଥିଲା ।

ସମର୍ପଣ ଜୀବନର ଅପୂର୍ବ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ! ସେ ସମର୍ପଣ ଈଶ୍ୱରଙ୍କ ପାଖରେ ହେଉ ,ଗୁରୁଙ୍କ ପାଖରେ ହେଉ ଅଥବା ଜୀବନର କୌଣସି ଦିଗନିକଟରେ ହେଉ ! ନିଜକୁ ସମର୍ପଣ କରିନେଲେ ଅହଂକାର ସବୁ ଦୂରୀଭୁତ ହେଇଯାଏ । ଦୁଃଖ ଏବଂ ସମସ୍ୟା ଯେତେ ଅପସରିଯାଏ ! ଏଠି ନିଜର ବୋଲି କିଛି ନାହିଁ , ସବୁ କିଛି ବିଶ୍ୱ ବିଧାତାଙ୍କ ଯିଏ ଗୁରୁ ରୂପରେ ,ପିତାମାତାଙ୍କ ରୂପରେ ଧରାବତରଣ କରନ୍ତି । ତେଣୁ ସେଇ ଶ୍ରୀ ଚରଣ ତଳେ ନିଜକୁ ସମର୍ପଣ କରି ଦେବାରେ ଯେଉଁ ବିରଳ ଆନନ୍ଦ ,ସେ ଆନନ୍ଦ କୋଟିକୋଟି ସଂପତିର ମାଲିକ ହୋଇଯିବାରେ ନାହିଁ ।
କବି ଭୀମ ଭୋଇ ଏମିତି ଜଣେ ନମ୍ର ମହାପୁରୁଷ ଥିଲେ ଯିଏ ସଂପୂର୍ଣ ଭାବରେ ଅହଂକାର ବିବର୍ଜିତ ଥିଲେ । ଗୁରୁଙ୍କ ପାଖରେ ସେ ନିଜକୁ ସମର୍ପଣ କରିଦେଇ ସେ ଥିଲେ ନିର୍ବିକାର ,ଆସକ୍ତଶୂନ୍ୟ । ତାଙ୍କ ବଂଚିବାର ଶୈଳୀ ଏବଂ ଏହିସବୁ ଭାବନା ତାଙ୍କ ଲେଖାରେ ବିଚ୍ଛୁରିତ ହୋଇଛି
ଜଣେ ସତ ଚରିତ୍ର ହୋଇଥିଲେ ,ସ୍ୱାଭିମାନୀ ହୋଇଥିଲେ ଯାଇ ସନ୍ଥର ସ୍ୱୀକୃତି ପାଇପାରେ । ଭୀମ ଭୋଇ ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଥିବା ମୁନି ଋଷିମାନଙ୍କ ଭଳି ଅରଣ୍ୟ ଭିତରେ ମୌନ ବ୍ରତ ଧାରଣ କରି ତପସ୍ୟା କରି ନଥିଲେ । ସାରା ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ଦୁଃଖ ଏବଂ ଯାତନାରେ ଭରି ଯାଇଥିବା ବେଳେ କୌଣସି ବୃକ୍ଷ ତଳେ ବସି ଧ୍ୟାନସ୍ତ ହେବା ଜଣେ ସନ୍ଥର ପରିଚୟ ନୁହେଁ । ଏହା ସେ ଠିକ ଭାବରେ ବୁଝି ପାରିଥଲେ । ତେଣୁ ସେ ପ୍ରାଣୀ ଜଗତର ଉଦ୍ଧାର ପାଇଁ କ୍ଷତାକ୍ତ ହୋଇ ସୁଦ୍ଧା ସଂଗ୍ରାମ ଜାରି ରଖିଥିଲେ ।ସେ ଲଢେଇ କେବଳ ମଣିଷ ଆତ୍ମାର ମୁକ୍ତି ପାଇଁ ଅଭିପ୍ରେତ ନଥିଲା । ତାହା ଥିଲା ସମଗ୍ର ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ପାଇଂ କୀଟଠାରୁ ମନୁଷ୍ୟ ଯାଏ । ସେଥିପାଇଁ ସେ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଆରତ କଥାଟି କହିଛନ୍ତି ; ମନୁଷ୍ୟର ଆରତ କହିବାର ସଂକୀର୍ଣତା ତାଙ୍କ ପାଖରେ ନାହିଁ ।

ବଂଚି ଜାଣିଲେ ଏଜୀବନ ସୁନ୍ଦର ! ଏପ୍ରକାର ଏକ ମନୋରମ ଦର୍ଶନ ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କ ସାହିତ୍ୟରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । କ୍ଷୁଦ୍ରତା ଏବଂ ସଂକୀର୍ଣତାଠାରୁ ଊଧ୍ୱର୍କୁ ଯାଇ ପୃଥିବୀର ବ୍ୟାପକତା ଏବଂ ଗଭୀରତା ସହ ନିଜକୁ ସାମିଲ କରି ନେବା ଲାଗି କବି ମଣିଷ ଜାତିକୁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି ।
ଜୀବନର ସାର୍ଥକତା କ୍ଷୁଦ୍ରତାରେ ନୁହେଁ । ତାର ପୂର୍ଣତା ସୀମାହୀନ ଶୂନ୍ୟତାରେ । ଆତ୍ମାକୁ କଷ୍ଟଦେଇ ପୂଜାପାଠ ନିରର୍ଥକ । ଏହି ଦେହ ଓ ଆତ୍ମା ଭିତରେ ସମଗ୍ର ଜଗତ ନିହିତ ତାକୁ କେବଳ ଅଜ୍ଞାନ ମଣିଷ ବୁଝିପାରିଲେ ହେଲା କହି ମୁକ୍ତ କଣ୍ଠରେ ସ୍ୱୀକାର କରିଛନ୍ତି ।
ଏଘଟେ ଜଗନ୍ନାଥ ଅଛି / ପ୍ରତିମା ମିଛରେ ପୁଜୁଛି ,
ଘଟରେ ବ୍ରହ୍‌ମଙ୍କୁ ନଚିହ୍ନି /ବାହାରେ ଭ୍ରମୁଥାନ୍ତି ପ୍ରାଣୀ !!

ଏଥିରୁ ଜଣାପଡେ ପ୍ରାଣସର୍ବସ୍ୱ ଦେହକୁ କେତେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଛି । ସୁସ୍ଥ ଶରୀର ବିନା ସଂସାରର କୌଣସି ମୁଲ୍ୟ ନାହିଁ । ତେଣୁ ତାର ଉପଯୁକ୍ତ ଯତ୍ନ ନେଇ ନିଜେ ଭିତରେ ବ୍ରହ୍ମଙ୍କୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରିବାର ଯେଉଁ ଅନୁଭବ ,ସତରେ ଜଣେ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ହୋଇଥିଲେ ଯାଇ ଏଭଳି ସତ୍ୟକୁ ସୂଚୀତ କରିପାରେ ।
ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ର ସହ ସଂପୃକ୍ତ । କିନ୍ତୁ କୌଣସି ରାଜ ପରିବାରର ଷଡଯନ୍ତ୍ର ଏବଂ ସଂଗ୍ରାମ ରହିଥିବା କାହାଣୀ ଏଥିରେ ନାହିଁ । ଗୋଟିଏ ଶୁଖିଲା ରୁଟିକୁ ସେ ପାଖରେ କୁକୁର ଖାଉଥିବା ବେଳେ ଏପାଖରେ ମଣିଷ ଖାଉଥିବାର ହୃଦୟ ଫଟା ଦୃଶ୍ୟକୁ ଦେଖି ଭୀମ ଭୋଇ ତାଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ ରଚନା କରିଛନ୍ତି । ତେଣୁ ସେ ସାହିତ୍ୟ ସାଧାରଣ ଅଥଚ ମହତ ଭାବନାକୁ ନେଇ ଉ୍‌ଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି । ମିଥ୍ୟା ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି , ଛଳନା ,ଅସୁସ୍ଥ ପରଂପରା ,ପରାଧୀନତା ମୁକ୍ତି ପାଇଂ ମାନବ ଜାତିକୁ ରାସ୍ତା ଦେଖା ଯାଇଛି !!

(ଏହା ଲେଖକଙ୍କ ନିଜସ୍ୱ ମତ ଅଟେ )

ଅଧ୍ୟାପକ ବିପିନ ମହାନନ୍ଦ

ବିକାଶ କଲେଜ, ଶାସନ, ସଂବଲପୁର

Email: [email protected]

ମୋବାଇଲ ନଂ ୮୬୫୮୭ ୩୪୬୭୦

ବିକାଶ କଲେଜ ଶାସନ,ସଂବଲପୁର ମୋ-୮୬୫୮୭୩୪୬୭୦