ଭୁବନେଶ୍ୱର: ଭାଇ-ଭଉଣୀ ସଂପର୍କର ନିଆରା ପର୍ବ ରକ୍ଷାବନ୍ଧନ। ଭଉଣୀର ରକ୍ଷା ପାଇଁ କେଉଁ ପୁରୁଣା ଦିନରୁ ରକ୍ଷାବନ୍ଧନ ପର୍ବ ପାଳନ ହୋଇ ଆସୁଛି। ସମାଜରେ ଦିନକୁ ଦିନ ଯେଭଳି ଭାବରେ ମହିଳାଙ୍କ ପ୍ରତି ହିଂସା ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଛି, ସେହିଭଳି ସମୟରେ ରକ୍ଷାବନ୍ଧନର ଅଧିକ ଯଥାର୍ଥତା ରହୁଛି। ମହିଳାଙ୍କ ଇଜ୍ଜତ, ସୁରକ୍ଷା ଓ ସମ୍ମାନ ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକଙ୍କୁ ଭାଇର ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। ଆଜିର ଦିନରେ ରକ୍ଷାବନ୍ଧନ ସଂପ୍ରସାରଣ ହୋଇଛି। ଅନେକ ଭାଇ କାର୍ଯର୍୍ୟ ବ୍ୟସ୍ତତାରେ ହେଉ ଅଥବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି କାରଣରୁ ଭଉଣୀ ନିକଟକୁ ପହଂଚି ପାରୁ ନାହାଁନ୍ତି। ଏଭଳି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭଉଣୀମାନେ ଯେକୌଣସି ଭାବରେ ଭାଇଙ୍କ ପାଖକୁ ରାଖୀ ପଠାଉଛନ୍ତି। ସ୍କୁଲ, କଲେଜ, ଡାକ୍ତରଖାନା, କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ, ସେନା ଶିବିରରେ ମଧ୍ୟ ରକ୍ଷାବନ୍ଧନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଆୟୋଜନ ହେଉଛି। କିନ୍ତୁ କ୍ଷୋଭର ବିଷୟ ହେଲା ଯେ, ଆଜିବି ଅନେକ ଭାଇମାନେ ଭଉଣୀର ସୁରକ୍ଷା ଚିନ୍ତା କରୁନାହାନ୍ତି।
ପୁରାଣରେ ରକ୍ଷାବନ୍ଧନ
ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତିରେ ରକ୍ଷାବନ୍ଧନର ଯଥାର୍ଥତା ରହିଛି। ମହାପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥ, ବଳଭଦ୍ରଙ୍କୁ ଭଉଣୀ ସୁଭଦ୍ରା ରାଖୀ ବାନ୍ଧିଥାନ୍ତି। ରାଜା ବଳି ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର ଜଣେ ବଡ ଭକ୍ତ ଥିଲେ ବୋଲି ଆମେ ପୁରାଣରୁ ଜାଣିଛେ। ତେଣୁ ବଳି ସବୁବେଳେ ସୁରକ୍ଷିତ ରୁହନ୍ତୁ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ଚାହୁଁ ଥିଲେ। ଏକଦା ବଳି ଉପରେ ବିପଦ ଥିବା ଜାଣି ବିଷ୍ଣୁ ବୈକୁଣ୍ଠ ତ୍ୟାଗକରି ବଳିଙ୍କ ରାଜପ୍ରାସାଦରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିଥିଲେ। ମାତା ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ଏହି କାମ ପସନ୍ଦ ଆସିନଥିଲା। ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ବେଶ ହୋଇ ଶ୍ରାବଣ ପୂର୍ଣ୍ଣମୀରେ ବଳିଙ୍କ ହାତରେ ରାକ୍ଷୀ ବାନ୍ଧି ଥିଲେ। ଲକ୍ଷ୍ମୀ ମାତା ଙ୍କର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଜାଣିବା ପରେ ବଳି ଭଗବାନଙ୍କୁ ବୈକୁଣ୍ଠ ଫେରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ। ମହାଭରତ ଅନୁସାରେ କୁରସଭା ସ୍ଥଳରେ ଦୁଃଶାସନ ବସ୍ତ୍ର ହରଣ କରିବା ସମୟରେ କୃଷ୍ଣ କୋଟି ବସ୍ତ୍ର ଦାନ କରି ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କ ସମ୍ମାନ ରକ୍ଷା କରିଥିଲେ। ଏହା ପୂର୍ବର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅତ୍ୟାଚାରୀ ଶିଶୁପାଳକୁ ବଧ କରିବା ସମୟରେ ଆଘାତ ହୋଇଥିଲେ। ଏହି ସମୟରେ ଦ୍ରୌପଦୀ ନିଜ ପିନ୍ଧା ବସ୍ତ୍ରରୁ କିଛି ଅଂଶ ଛିଡାଇ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ହାତରେ ପଟି ବାନ୍ଧି ଦେଇ ରକ୍ତସ୍ରାବ ବନ୍ଦ କରିଥିଲେ।
ଇତିହାସରେ ରାଖୀର ମହତ୍ୱ
ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶର ବୁନ୍ଦେଲଖଣ୍ଡ ରକ୍ଷାବନ୍ଧନର ଅନ୍ୟ ଏକ ଭିନ୍ନ ଇତିହାସ ଦର୍ଶାଇଥାଏ। ଏହି ଇତିହାସ ସାଂପ୍ରଦାୟିକ ସଦଭାବନାର ଅନ୍ୟତମ ଉଦାହରଣ ପାଲଟିଛି। ୧୮୫୭ ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହରେ ସମୟରେ ଝାନସୀ ରାଣୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀବାଈ ଯେତେବେଳେ ଇଂରୋଜ ମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଆକ୍ରମଣର ଶିକାର ହୋଇଥିଲେ। ସେ ସେହି ସମୟରେ ବାନ୍ଦାର ନୱାଜ ଅଲୀ ବାହାଦୂର (ଦ୍ୱିତୀୟ)ଙ୍କୁ ରାଖୀ ପଠାଇ ସାହାଯ୍ୟ ମାଗିଥିଲେ। ଜବାବରେ ବାହାଦୂର (ଦ୍ୱିତୀୟ) ମହାରାଣୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀବାଈଙ୍କୁ ଭଲ ପାଇବା ପାଇଁ ତଥା କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରିବା ଲାଗି ୧୦ ହଜାର ସୈନିକଙ୍କୁ ପଠାଇଥିଲେ। ଏଥି ସହିତ ସେ ଚିଠିରେ ଲେଖିଥିଲେ ଯେ, ବିଦେଶୀଙ୍କ ଶାସନ ଭାରତରେ ନ ହେବା ଦରକାର। ନବାବ ଅଲୀ ବାହାଦୂର (ଦ୍ୱିତୀୟ)ଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀବାଈ ନିଜର ଛୋଟ ଭାଇ ମନେ କରୁଥିଲେ। ସେହିପରି ମଧ୍ୟଯୁଗରେ କର୍ଣ୍ଣାବତୀ ଓ ହୁମାୟୁନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିଲା ପବିତ୍ର ଭାଇ ଭଉଣୀର ସଂପର୍କ। ବାହାଦୁର ଶାହ ଚିତ୍ତୋର ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ ନିମନ୍ତେ ଅଗ୍ରସର ହେଉଥିଲା ବେଳେ ରାଣୀ କର୍ଣ୍ଣାବତୀ ହୁମାୟୁନଙ୍କ ନିକଟକୁ ଏକ ରାକ୍ଷୀ ପଠାଇଥିଲେ। ହୁମାୟୁନ ଭଉଣୀଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ନିଜ ସୈନ୍ୟ ଚିତ୍ତୋର ପଠାଇଥିଲେ।
ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ରାଖୀ
ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ରାଖୀ ମହତ୍ୱ ଧୀରେ ଧୀରେ ହ୍ରାସ ପାଉଛି। କିଛି ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ରକ୍ଷାବନ୍ଧନର ଯେଉଁ ମହକ ଥିଲା ଆଜିକାଲି ତାହା ନାହିଁ। ଯଦିଓ କିଛି ସ୍ଥାନରେ ଭାଇ-ଭଉଣୀର ସଂପର୍କ ପୂର୍ବ ଭଳି ରହିଛି, ତଥାପି ଅଧିକାଂଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଧନ-ସଂପତ୍ତି ସଂପର୍କ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଉଛି। ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଇ ଯେତେବେଳେ ଧନୀ ହେଉଯାଉଛି, ଭଉଣୀ ଓ ରକ୍ଷାବନ୍ଧନ ମୂଲ୍ୟହୀନ ହୋଇଯାଉଛି। ବିଶେଷ ଭାବରେ ବିବାହ ପରେ ଭାଇମାନେ ଭଉଣୀକୁ ଭୁଲି ଯାଉଥିବା ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହେଉଛି। ତାହା ପରିବାରିକ ଜଂଜାଳ ହେଉ କି ଅନ୍ୟ କୌଣସି କାରଣରୁ ହେଉ, ପିଲାଦିନର ଭାଇ-ଭଉଣୀ ସଂପର୍କ ତୁଳନାରେ ବୟସ ବୃଦ୍ଧି ହେବା ଦିନର ଭାଇ-ଭଉଣୀର ସଂପର୍କ ମଧ୍ୟରେ ତାରତମ୍ୟ ଦେଖାଯାଉଛି।
ରକ୍ଷାବନ୍ଧନରେ ରାଜନୀତି
ରକ୍ଷାବନ୍ଧନରେ ରାଜନୀତି ପ୍ରବେଶ କରୁଛି। ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ନେତାମାନେ ନିଜର ଲୋକପ୍ରିୟତା ହାସଲ କରିବା ପାଇଁ ଛୋଟ ଛୋଟ କୁନି ଝିଅଙ୍କ ହାତରୁ ରାଖୀ ବାନ୍ଧୁଛନ୍ତି। ଯେଉଁ ନେତାମାନେ ଏଭଳି କାମ କରୁଛନ୍ତି, ସେମାନେ ତ ଜୀବନରେ ଅନେକ ଝିଅଙ୍କ ହାତରୁ ରାଖୀ ବାନ୍ଧିଥିବେ। କିନ୍ତୁ ସେହି ଭଉଣୀମାନଙ୍କ ନାଁ ସେମାନେ ଜାଣି ଥିବେ କି ନାହିଁ ତାହା ସଂଦେହ।
