ପ୍ରିୟ ରଞ୍ଜନ ବାବୁ
ସମ୍ବଲପୁର: ସଂସ୍କୃତି ସମୃଦ୍ଧ ସମ୍ବଲପୁରରେ ଶାକ୍ତ, ଶୈବ ଓ ବୈଷ୍ଣବ ପନ୍ଥର ଅପୂର୍ବ ସମନ୍ୱୟ ରହିଛି। କେଉଁକାଳରୁ ଏ ଅଂଚଳର ଧର୍ମଧାରାରେ ଶକ୍ତି ଉପାସନାର ପରମ୍ପରା ରହି ଆସିଛି। ପ୍ରତି ଗାଁ ଓ ସହରରେ ଗ୍ରାମଦେବୀଙ୍କୁ ବିଭିନ୍ନ ନାମ ଓ ରୂପରେ ପୂଜା କରାଯାଏ। ସେହିଭଳି ଅନେକ ଯାଗାରେ ବହୁ ପୁରାତନ ଦେବୀ ମନ୍ଦିର ଓ ପୀଠ ରହିଛି। ଏଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଠି ମୂର୍ତ୍ତି ଓ ଅନ୍ୟତ୍ର ପ୍ରତୀକ ରୂପେ ଶକ୍ତିଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଏ।
ଏପରିକି କାନ୍ଥରେ କୋଠି ଏବଂ ଦେବୀଙ୍କ ପ୍ରତିକୃତି ଅଙ୍କନ କରାଯାଇ ଏବେ ମଧ୍ୟ ବହୁ ଗ୍ରାମରେ ପୁରାତନ ପୂଜା ପରମ୍ପରା ରହିଛି। ଏହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସମ୍ବଲପୁର ଅଂଳର ସଙ୍ଗୀତ ଓ ବାଦ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ଧର୍ମୀୟ ଭାବନା ଓ ଚେତନା ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଆସିଛି। ଖୋଦ୍ ପୁରାତନ ସମ୍ବଲପୁର ସହରର ଦିଗ ବର୍ଣ୍ଣନାରେ ସମଲେଶ୍ୱରୀ, ଦୁର୍ଗାପାଲିର ବନଦୁର୍ଗା, ଦଳେଇପଡ଼ାର ବାଟମଙ୍ଗଳା, ସହର ପାଶ୍ୱର୍ଦେଇ ପ୍ରବାହିତ ଚିତ୍ରୋତ୍ପଳା ମହାନଦୀ ଏବଂ ଫାଟକର ପାହାଡ଼ ଉପରେ ଆସୀନ ମହାଦେବଙ୍କ ମନ୍ଦିର ବିଷୟ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି। ସେହିଭଳି ପାଟଣେଶ୍ୱରୀ, ଘଂଟେଶ୍ୱରୀ, ବାଟମଂଗଳା, ମହାମାୟା, ଭୈରବୀ, ଭୁବନେଶ୍ୱରୀ, ବୁଢ଼ୀମା, ଦୁର୍ଗା, ବନଦୁର୍ଗା, ପିତାବଳୀ, ମେଟାକାନୀ, ଲିମ୍ସରିଏନ୍, ମାଉଲୀ, ବାଉତି, ରାମଚଣ୍ଡୀ, ଦଶମତୀ, ଝାଡ଼େଶ୍ୱରୀ, ଦ୍ୱାରସେନୀ, ସମଲାଇ ସହିତ ବୈଷ୍ଣୋଦେବୀ ନାମରେ ଜିଲ୍ଲାର ସ୍ଥାନେସ୍ଥାନେ ଆଦିଶକ୍ତିଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଉଛି।
ଅବିଭକ୍ତ ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲା ତଥା ବର୍ତମାନର ଝାରସୁଗୁଡ଼ା ଜିଲ୍ଲା ଅନ୍ତର୍ଗତ ଇବ୍ ନଦୀ କୂଳରେ ରାମଚଣ୍ଡୀ ଏବଂ କୁମ୍ଭାରବନ୍ଧରେ ଭଟ୍ଟାରିକାଙ୍କ ଅନନ୍ୟ ମନ୍ଦିର ରହିଛି। ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲା ସାହାସପୁର ନିକଟସ୍ଥ ମହାନଦୀ କୂଳ ଅର୍ଡ଼ା ଗ୍ରାମରେ ଥିବା ମନ୍ଦିରରେ ଶହ ଶହ ବର୍ଷ ହେଲା ଦୁର୍ଗା ଏବଂ ଦଧିବାମନ ପୂଜା ପାଇ ଆସୁଛନ୍ତି। ଅଂଚଳର ସବୁ ଶିବ ମନ୍ଦିର ବେଢ଼ାରେ ଶକ୍ତି ମଧ୍ୟ ପୂଜା ପାଆନ୍ତି। ମହାନ୍ତିପଡ଼ାର ଦଧିବାମନଙ୍କ ମନ୍ଦିରରେ ଏବଂ ଗୋପାଲଜୀ ମଠର ମନ୍ଦିର ବେଢ଼ାରେ ମଧ୍ୟ ଦୁର୍ଗାଙ୍କ ମୂର୍ତି ରହିଛି। ଅନ୍ୟ କେତେକ ମନ୍ଦିରରେ ମଧ୍ୟ ଦେବୀଙ୍କ ପ୍ରତିମା ରହିଛି। ଆଶ୍ୱିନ ମାସର ଶୁକ୍ଲପକ୍ଷ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜିଲ୍ଲାର ଏହି ମନ୍ଦିର ଓ ପୀଠମାନଙ୍କରେ ଶାରଦୀୟ ଦୁର୍ଗାପୂଜା ଓ ଚୈତ୍ରମାସରେ ମଧ୍ୟ ଦେବୀପୂଜା କରାଯାଏ।
ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଏହି ମାସରେ ସମ୍ବଲପୁର ଅଂଚଳରେ ଭାଇ ଜିଉନ୍ତିଆ ଓଷାର ପରମ୍ପରା ରହିଛି। ଭାଇମାନଙ୍କ ମଙ୍ଗଳ କାମନା ପୂର୍ବକ ଭଉଣୀମାନେ ଆଶ୍ୱିନ ଶୁକ୍ଲପକ୍ଷ ସପ୍ତମୀ ତିଥିରେ ଉପବାସ ରଖି ଦେବୀ ଉପାସନା କରିଥାନ୍ତି। ଏଠାରେ ଲାଗି କରାଯାଇଥିବା ଫୁଲ, ଦୁବ, ଅକ୍ଷତ ଅରୁଆଚାଉଳ ଓ ନୈବେଦ୍ୟକୁ ପରଦିନ ସକାଳେ ଭାଇମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରିଥାନ୍ତି। ପୁରାକାଳରେ ପ୍ରସ୍ତର ଓ କାନ୍ଥରେ ରେଖାଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କରାଯାଇ ଶକ୍ତିଙ୍କ ପ୍ରତୀକ ଓ ମନ୍ଦିରମାନଙ୍କରେ ମୂର୍ତି ପୂଜା କରାଯିବା ପରମ୍ପରା ରହିଛି।
ଦଶହରା ପୂର୍ଣିମା ତଥିରେ ସଂଧ୍ୟାରେ ସହରର ଦେବୀ ମନ୍ଦିରରେ ନୂତନ ଧ୍ୱଜା ଚଢାଯିବ। ସେହିଭଳି ସହରରେ ପ୍ରାୟ ପ୍ରତି ଗ୍ରାମରେ ଜଗନ୍ନାଥ, ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କ ମନ୍ଦିର ରହିଛି। ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ମହାଦେବ ମନ୍ଦିରରେ ଶିବଶମ୍ଭୁ ପୂଜା ପାଆନ୍ତି। ଏହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସମ୍ବଲପୁରରେ ବିଭିନ୍ନ ଆସ୍ଥା, ବିଶ୍ୱାସ ଓ ପରମ୍ପରାର ଅପୂର୍ବ ସମନ୍ୱୟ କେଉଁ କାଳରୁ ସ୍ଥାପିତ ବୋଲି କୁହାଯାଏ।
ହେଲେ ୧୮୮୫ ମସିହା ବେଳକୁ ସମ୍ବଲପୁରର ବାଲିବନ୍ଧା ସ୍ଥିତ ସୋମେଶ୍ୱର ମହାଦେବଙ୍କ ବେଢ଼ାରେ ଦୁର୍ଗାଙ୍କୁ ପ୍ରଥମେ ମୃଣ୍ମୟୀ ମୁର୍ତି ସ୍ୱରୂପରେ ପୂଜାରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ମନ୍ଦିର ଓ ଜିଲ୍ଲାରେ ହେଉଥିôବା ସାର୍ବଜନୀନ ପୂଜାମଣ୍ଡପ ମାନଙ୍କରେ ଭକ୍ତମାନେ ମାନସିକ ଦୀପ ପ୍ରଜ୍ୱଳନ କରି ସର୍ବଶକ୍ତିମୟୀ ମା ଦୁର୍ଗାଙ୍କୁ ବିଭିନ୍ନ ରୂପରେ ପୂଜା କରି ଆସୁଛନ୍ତି।
ଏହି ସ୍ଥାନମାନଙ୍କ ସହିତ ଅସଂଖ୍ୟ ଘରମାନଙ୍କରେ ଇଷ୍ଟଦେବୀ ରୂପେ ମାନ୍ୟ ଜଗତଜ୍ଜନନୀଙ୍କ ଶାରଦୀୟ ପୂଜା ପାଇଁ ଏବେ ଭକ୍ତିମୟ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି। ଦଶହରାର ଶୁଭ ଅବସରରେ ଜଗତଜନନୀ ମା’ଙ୍କ ଠାରେ ସମସ୍ତ ଭକ୍ତଜନ ଦୁଃଖ, ବିଷାଦ, ଅଭାବ ପ୍ରତିବଦଳରେ ଅଖଣ୍ଡ ଶାନ୍ତି, ସୁଖ, ସଦ୍ଭାବନାର ଆଶୀର୍ବାଦ କାମନାରେ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଆରମ୍ଭ କରିଦେଇଛନ୍ତି
