କୁଟୀର ଶିଳ୍ପମାନଙ୍କୁ ସମୂଳେ ଧ୍ୱଂସ କରିବାର ମସୁଧା ସଂପ୍ରତି ବିଶ୍ୱର ଆଉ ଏକ ଅତ୍ୟାଧନିକ ବିଜୟ ଯାତ୍ରାର ସ୍ୱରୂପ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଏହି ଶିଳ୍ପ ଯେ ମାନବ ସଭ୍ୟତାର ବିକାଶର ଏକ ଏକ ସୂଚନା ଏକଥା ଆମେ ଭୁଲି ବସିଲୁଣି। ଏହା କେବଳ ଏକ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଶିଳ୍ପ ନୁହେଁ ବରଂ ଏହି କୁଟୀର ଶିଳ୍ପମାନଙ୍କରେ ଅନେକତ୍ର ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ସୃଜନଶୀଳ ପ୍ରତିଭା ଓ କଳାର ଯାଦୁକରୀ। ଏହା ସତେ ଯେମିତି ପୁରୁଷ ପରେ ପୁରୁଷ ଉତ୍ତରାଧିକାର ସୂତ୍ରରେ ମିଳିଯାଏ ଏବଂ ଏହି ଶିଳ୍ପ ମାଧ୍ୟମରେ ଉତ୍ପାଦନ ହୋଇଯାଏ ଏକ କୌଳିକ ବୃତ୍ତି। ସେମିତି ଏକ କୌଳିକ ବୃତ୍ତିରେ ସୃଜନଶୀଳ କ୍ରିୟା ଓ କଳାର ଯାଦୁକରୀ ସ୍ପର୍ଶଥିବା କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ ହେଉଛି ବୟନ ଶିଳ୍ପ।
ବୟନଶିଳ୍ପ ପୃଥିବୀର ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ପରଂପରା। ଅଞ୍ଚଳଭେଦରେ ଏହାର ଶୈଳୀ ନିଆରା ହେଲେ ମଧ୍ୟ ପୃଥିବୀର ସମସ୍ତ ଅଂଚଳରେ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଶିଳ୍ପ ସଭ୍ୟତାର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ନମୁନା। ଭାରତ ବର୍ଷର ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟର ନିଜସ୍ୱ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ଉପଲବ୍ଧି ହେଉଥିବା ବେଳେ କେତେକ ବୟନ ଶିଳ୍ପର ଚାହିଦା ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି ଏବଂ ପ୍ରଚାର ପ୍ରସାର ତଥା ସରକାରୀ ପ୍ରୋତ୍ସାହନର ଅଭାବ ହେତୁ କେତେକ ବୟନ ଶିଳ୍ପ ଧ୍ୱଂସ ପ୍ରାପ୍ତ ଅବସ୍ଥାକୁ ଆସିଗଲେଣି। ସେମିତି ଏକ ବୟନଶିଳ୍ପ ହେଉଛି କଳାହାଣ୍ଡିର ହାବସପୁରୀ ଶାଢ଼ି। ଏହା ଏକଦା କଳାହାଣ୍ଡି ଅଂଚଳର ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତଙ୍କ ପରିଧାନର ମାଧ୍ୟମ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏକ ଉପେକ୍ଷିତ ସାମଗ୍ରୀ ହୋଇଗଲାଣି। ଏପରିକି ପ୍ରଥମ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ଦିବସ ପାଳନ ଅବସରରେ ୧୯୫୧ ମସିହାରେ ତତ୍କାଳୀନ କଳାହାଣ୍ଡି ମହାରାଜ ପ୍ରତାପକେଶରୀ ଦେଓଙ୍କ ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ ଦିଲ୍ଲୀର ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ପଡ଼ିଆରେ ପ୍ରଥମ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁଙ୍କ ମନ ମୋହିଥିବାର କଥା ନିଜେ ମହାରାଜା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ।
ହାବସପୁରୀ ଶାଢ଼ି ଭଳି ଦିଶୁଥିବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଶାଢ଼ିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବରପାଲି ଶାଢ଼ି, ସୋନପୁରୀ ଶାଢ଼ି, ବାଂଧଶାଢ଼ି, ବଉଦଶାଢ଼ି ଗୁଡିକ ସମ୍ବଲପୁରୀ ଶାଢ଼ି ନାମରେ ପରିଚିତ ହୋଇ ଏବଂ ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରଶାସନର ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ପାଇ ବିଶ୍ୱ ଦରବାରକୁ ପହଞ୍ଚିବାର ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ଜାରି ରଖିଥିବା ବେଳେ ହାବସପୁରୀ ଶାଢୀରେ ଆଉ କେତେକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ବା ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଥାଇ ମଧ୍ୟ କଳାହାଣ୍ଡି ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରଶାସନର ଯଥାର୍ଥ ପୃଷ୍ଠପୋଷକତାର ଅଭାବରୁ ଏହା ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅବହେଳିତ ଅବସ୍ଥାରେ ପହଞ୍ଚିଲାଣି। ହାବସପୁରରେ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଥିବା ତନ୍ତୀ ବା ଭୁଲିଆ ପରିବାର କଳାକୁଶଳ କାରିଗରିରୁ ଏହାର ସୃଷ୍ଟି ବୋଲି ଏହାକୁ ହାବସପୁରୀ ଶାଢ଼ି କୁହାଯାଉଥିଲେ ହେଁ ଏହି ଶାଢ଼ି କେବଳ ହାବସପୁର ନୁହେଁ ଚିଚେଇଗଡା, ଚକୁଳି, ବଳଦିଆମାଳ, ଆଦି ଗ୍ରାମମାନଙ୍କରେ ଆଗରୁ ବୁଣାଯାଉଛି। ବାହାର ବଜାରକୁ ଯିବାର ସୁଯୋଗ ହାବସପୁରରୁ ତନ୍ତୀ ପାଇଥିବାରୁ ତାଙ୍କର ଶାଢ଼ିକୁ ହାବସପୁରୀ ଶାଢ଼ି କୁହାଯାଏ।
ତେବେ ଏ ଶାଢ଼ିର ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ହେଲା ଯେ ପଶ୍ଚିମ ଓଡିଶାର ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ ଶାଢ଼ିର ବାନ୍ଧ କଳା ଏଠାରେ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ ଶାଢ଼ିରେ କେବଳ ମୁହଁରେ ବାଂଧକଳା ରହୁଥିବା ବେଳେ ହାବସପୁରୀ ଶାଢ଼ିରେ ଅଶି ବର୍ଷ ତଳୁ ମୁହଁ ଓ ଦେହରେ ବାଂଧ ରହେ। ଏମାନଙ୍କର ଆଉ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ହେଉଛି ଛାନ୍ଦ। ବାନ୍ଧରେ ରଂଗ କାମର କୌଶଳକୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଉ ଥିବା ବେଳେ ଛାନ୍ଦରେ ସୂତା କାମର କୌଶଳକୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଏ। ସେମିତି ପଶ୍ଚିମ ଓଡିଶାର ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ ଶାଢ଼ିରେ ଗୋଟିଏ ଫୁଲ ତିଆରି ହେଉଥିବା ବେଳେ ଏଠାରେ ଡବଲଫୁଲ ତିଆରି ଆଉ ଏକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ। ଏଥିପାଇଁ ତନ୍ତୀମାନଙ୍କୁ ନ’ କାରିଆ ଅପେକ୍ଷା ଅଠର କାରିଆ କାମ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ। ଜାଲା ତିଆରି କରିବା ହାବସପୁରୀ ଶାଢ଼ିର ଆଉ ଏକ ବିଶେଷତ୍ୱ। କଳାହାଣ୍ଡି ଅଂଚଳ ଆଦିବାସୀ ଅଧ୍ୟୁଷିତ ହୋଇଥିବାରୁ ଆଦିବାସୀ ଚିତ୍ରକଳାର ପ୍ରଭାବ ମଧ୍ୟ ହାବସପୁରୀ ଶାଢ଼ିରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ। ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କର କାନ୍ଥଚିତ୍ର, ଦେହର ଚିତାକୁଟା ଚିତ୍ରମାନଙ୍କୁ ଶାଢ଼ିରେ ବୁଣି ଶାଢ଼ିର ସୌନ୍ଦର୍ୟ୍ୟକୁ ଏମାନେ ବୃଦ୍ଧି କରାଇଥାନ୍ତି। ବିଛା, କଙ୍କଡା, କଇଁଛ, ମାଛ, ହରିଣ, ହାତୀ ଆଦିର ଚିତ୍ରକୁ ଧଡ଼ିରେ ଖଞ୍ଜି ଏହି ତନ୍ତୀମାନେ ଶାଢ଼ିକୁ ଆକର୍ଷଣୀୟ କରିଥାନ୍ତି।
ବର୍ତ୍ତମାନ ହାବସପୁରୀ ଶାଢ଼ିର ଚାହିଦା କ୍ରମଶଃ କମିଯାଉଥିବାରୁ ହାବସପୁର, ଚକୁଳି ଆଦି ଗ୍ରାମମାନଙ୍କରେ ନାମକୁ ମାତ୍ର ଜଣେ ୨ ଜଣ ଏହି ଶିଳ୍ପକୁ ଆପଣାର ବୃତ୍ତି ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା ବେଳେ ଚିଚୈଗୁଡା ଗ୍ରାମରେ ଅନେକ ତନ୍ତୀ ନିଷ୍ଠାପର ଭାବେ ବୁଣି ଚାଲିଛନ୍ତି ନିଜର ପିତୃପୁରୁଷମାନଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଦେଇ। ତେବେ ଆଗକୁ ଅଂଧାର ଦିଶୁଥିବା ବାଟରେ ଏମାନେ କେତେଦିନ ଚାଲିପାରିବେ ସମୟ କହିବ। ଏବେ ବି ସେମାନେ ଆଶାୟୀ କାଳେ ଆମର ଚାହିବା ବଢିବ କି ? କାଳେ ଆମକୁ ସରକାର ଆଡ଼ ଆଖିରେ ଦେଖିବେ କି ?
(ଏହା ଲେଖକଙ୍କ ନିଜସ୍ୱ ମତ ଅଟେ )
ପରମେଶ୍ୱର ମୁଣ୍ଡ,ସେ ଏକାଧାରରେ ଜଣେ କବି,ଗବେଷକ ଓ ନାଟ୍ୟକାର ଅଟନ୍ତି। ତାଙ୍କର ବହୁ ଲେଖା ବିଭିନ୍ନ ପତ୍ରପତ୍ରିକାରେ ପ୍ରକାଶିତ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସେ ଭବାନୀପାଟଣା ସହରସ୍ଥିତ ଜୟ ପ୍ରକାଶ ସାନ୍ଧ୍ୟ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ରେ ଅଧ୍ୟାପକ । ତାଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ନାଟକ ଆକାଶବାଣୀ ଓ ଦୁରଦର୍ଶନ ରେ ପ୍ରସାରିତ ହେବା ସହ ବିଭିନ୍ନ ମଞ୍ଚରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଛି। ତାଙ୍କ ସହ ମୋବାଇଲ ନମ୍ବର 9437153656 ଓ ଇମେଲ [email protected] ରେ ଯୋଗାଯୋଗ କରିପାରିବେ ।
