ଖରିଫ ଋତୁର ‘ନୂଆଧାନ’କୁ ଖାଦ୍ୟ ଭାବେ ପ୍ରଥମ ଥର ବ୍ୟବହାର କରିବାର ପର୍ବ ହେଉଛି ନୂଆଖାଇ। ନୂଆଖାଇ ଯଦିଓ ରାଜ୍ୟବ୍ୟାପି ପାଳନ ହେଉଛି, ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହାର ବ୍ୟାପକତା ବେଶୀ। ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାରେ ଭାଦ୍ରବ ମାସ ଶୁକ୍ଲପକ୍ଷ ପଞ୍ଚମୀ ତିଥିରେ ନୂଆଖାଇ ପାଳନ ହେଉଛି। ରାଜ୍ୟର ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନରେ ଦଶହରା ଅଥବା ସୁବିଧା ଅନୁସାରେ ହୋଇଥାଏ। କିନ୍ତୁ ସେଥିରେ ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶା ଭଳି ଚାକଚକ୍ୟ ଓ ଉତ୍ସାହ ନଥାଏ। ତେଣୁ ନୂଆଖାଇ କହିଲେ ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାର ପର୍ବ ବୋଲି ପୂରା ରାଜ୍ୟବାସୀ ଜାଣନ୍ତି। ଏପରିକି ପଡୋଶୀ ଛତିଶଗଡ଼ ଓ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡର ଲୋକେ ମଧ୍ୟ ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାର ନୂଆଖାଇ ସଂପର୍କରେ ଅବଗତ ଥାଆନ୍ତି।
ନୂଆଖାଇ ଦିନ ପ୍ରତି ଗ୍ରାମର ପରିବାରମାନେ ନିଜ ନିଜ ଘରେ କ୍ଷୀରି ରାନ୍ଧିବା ସହ ଯୁଗ୍ମ ପରିବାରରେ ତଥା ସମଗ୍ର ଗ୍ରାମରେ ସାମୁହିକ ଭାବେ ମଧ୍ୟ ରାନ୍ଧିଥାନ୍ତି। ଏହି କ୍ଷୀରି ‘ନବାନ୍ନ’ ନାମରେ ଜଣାଶୁଣା। ଗ୍ରାମର ଦେହୁରୀ ସେହି ନବାନ୍ନକୁ ପୂର୍ବଜମାନଙ୍କୁ ଅର୍ପଣ କରିଥାନ୍ତି ଆଉ ଭୋଗ ରୂପେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ବାଣ୍ଟିଥାନ୍ତି। ଗାଁରେ ଏକ ନିଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ନବାନ୍ନ ଭକ୍ଷଣ କରିବାର ଯେଉଁ ନିଆରା ପ୍ରୟାସ ଜାରି ରହିଛି, ତାହା ପର୍ବର ଗୁରୁତ୍ବକୁ ଅଧିକ ବଢ଼ାଇ ଦେଉଛି। ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାର ଏହି ମହାନ ଗଣପର୍ବ ସାମାଜିକ ଏକତାକୁ ବାନ୍ଧି ରଖୁଛି। ସାମାଜିକ ମତମତାନ୍ତରକୁ ଦୂର କରିବାରେ ମଧ୍ୟ ବଳ ଯୋଗାଉଛି। ବିକାଶର ବାଟ ଦେଖାଉଛି। ପାରଂପରିକ ନୂଆଖାଇରେ ଆଧୁନିକତାର ଛାପ ପଡ଼ିଛି। ଆଜିକାଲି ନୂଆଖାଇ ଦିନ ଗାଁର ଯୁବପିଢ଼ି ଶିକ୍ଷା, କ୍ରୀଡ଼ା ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଆୟୋଜନ କରୁଛନ୍ତି। ଏହା ଦ୍ବାରା ପ୍ରତିଯୋଗୀମାନଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବିକାଶ ହେଉଛି, ଯାହାକି ସାମାଜିକ ଏକତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେଉଛି।
ମଦଭେଦ ଦୂର କରେ ନୂଆଖାଇ
ଅନେକ ଦଶନ୍ଧି ହେଲା ନୂଆଖାଇ ଏକ ଗଣପର୍ବରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇସାରିଛି। ଗ୍ରାମ ବା ସହରରରେ ନୂଆଖାଇ ଦିନ ନବାନ୍ନ ଦେଇ ପୂଜା ବିଧି ସମାପ୍ତ ହେବା ପରେ ପରିବାରର ମୁଖ୍ୟଙ୍କ ହାତରୁ ସମସ୍ତେ ନବାନ୍ନ ଭୋଗ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି। ତାହା ଖାଇ ସାରି ପରିବାରର ସମସ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ବୟସ୍କମାନଙ୍କୁ ଭୂମିଷ୍ଠ ପ୍ରଣାମ ସହ ଆଶୀର୍ବାଦ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି। ମଧ୍ୟାହ୍ଣ ଭୋଜନ, ପିଠା ପଣା ଖାଇ ସାରି ଗ୍ରାମ ବା ପଡ଼ୋଶୀରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ବୟୋଜ୍ୟେଷ୍ଠ ମାନଙ୍କୁ ଭେଟି ପ୍ରଣାମ କରିଥାନ୍ତି। ଏହି ସମୟରେ ନିଜ ଭିତରେ ପୂର୍ବରୁ ଥିବା ଭେଦଭାବ ଭୁଲି ଯାଆନ୍ତି। ପରିବାରମଧ୍ୟରେ ଥିବା ମତଭେଦ ମଧ୍ୟ ଏହି ସମୟରେ ସମାଧାନ ହୋଇଥାଏ। ସମସ୍ତେ ପୁଣି ଏକାଠି ହୋଇଯାଆନ୍ତି। ଏହା ହେଉଛି ନୂଆଖାଇ ପର୍ବର ଅନ୍ୟ ବିଶେଷତା।
ଫସଲ ଖୁସିରେ ନୂଆଖାଇ
ଖେତରେ ଧାନ ଚାଷ ଭଲ ହୋଇଥିବାରୁ ଭଲ ଅମଳର ଆଶା ନେଇ ଖୁସିରେ ଚାଷୀମାନେ ଏହାକୁ ପାଳନ କରିଥାନ୍ତି। ବର୍ଷା ଶେଷ ହେବା ପରେ ଶରତ ଋତୁ ଧରା ପୃଷ୍ଠରେ ଅବତରଣ କରେ। ଏହି ସମୟରେ ଚାଷୀ ଜମିରେ ବେଉଷଣ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଥାଏ ପରେ ସହଳ ଆମଳକ୍ଷମ ଧାନ ଗର୍ଭଧାରଣ କରି କେଣ୍ଡା ପକେଇବାର କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ। ଚାଷୀ ପ୍ରଥମକରି ଆମଳକ୍ଷମ ଧାନକୁ ଇଷ୍ଟଦେବୀଙ୍କଠାରେ ସମର୍ପଣ କରିବା ହିଁ ନବାନ୍ନ ଭକ୍ଷଣ। ଏହାକୁ ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାର ଆଞ୍ଚଳିକ ଭାଷାରେ ନୂଆଁଖାଇ କୁହାଯାଏ। ନୂଆଖାଇ ପାଳନ ନିମନ୍ତେ ଆଗରୁ ଲଗ୍ନ ଧାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥାଏ।
ଦଶହାରାରେ ନୂଆଖାଇ
ଅତୀତରେ ନବାନ୍ନ ସମୟରେ ପରିବାରର ସମସ୍ତେ ଏକାଠି ନବାନ୍ନ ଗ୍ରହଣର ପରମ୍ପରା ଥିଲା। ତେଣୁ ନବାନ୍ନ ଆଗରୁ ଯିଏ ଯେଉଁଠି ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଘରକୁ ଆସୁଥିଲେ। ଆଗ କାଳରେ ପୁଅ ଝିଅମାନେ ପ୍ରାୟତଃ ବେଶୀ ଦୂରରେ ରହୁନଥିବାରୁ ଏହା ସମ୍ଭବ ହୋଇ ପାରୁଥିଲା। କିନ୍ତୁ ଏବେ ସମୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହ ଅନେକ ଘରେ ପୁଅ, ବହୁ, ଝିଅମାନେ ବହୁ ଦୂର ଦୁରାନ୍ତରେ ନିଜର ଜୀବିକା ସ୍ଥଳୀରେ ରହିଥାନ୍ତି। ତେଣୁ ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନବାନ୍ନ ସମୟରେ ସେମାନେ ପୈତୃକ ଗ୍ରାମ ବା ଗୃହକୁ ଆସିବା ସମ୍ଭବ ହେଇ ନ ଥାଏ। ତେଣୁ ଏକ ପରମ୍ପରା ଅନୁସାରେ ସେହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେହି ପରିବାର ଦଶହରାର ଅଷ୍ଟମୀ ତିଥିରେ ନବାନ୍ନ ଯଥାରିତ ପାଳନ କରଥାନ୍ତି।
ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ନୂଆଖାଇ
୧୯୯୧ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନୂଆଖାଇ ପର୍ବ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତିଥିରେ ପାଳିତ ନ ହୋଇ ଭାଦ୍ରବ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷର ଯେକୌଣସି ଏକ ତିଥିରେ ପାଳିତ ହେଉଥିଲା। ତତ୍କାଳୀନ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ ସାରା ଓଡ଼ିଶା ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ନୂଆଖାଇ ପର୍ବ ପାଳନ କରାଯିବା ପାଇଁ ଘୋଷଣା କରି ସାରା ଓଡ଼ିଶା ସରକାରୀ ଛୁଟି କରିବା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ। ଏହି ପଦକ୍ଷେପକୁ ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାର ସବୁମହଲରେ ଚିନ୍ତାକରାଯାଇ ସର୍ବସମ୍ମତ କ୍ରମେ ଗଣେଶ ପୂଜାର ପରଦିନ ଅର୍ଥାତ ଋଷି ପଞ୍ଚମୀ ଦିନଟି ସ୍ଥିର କରାଗଲା। ସେହି ବର୍ଷଠାରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ପଶ୍ଚିମାଞ୍ଚଳରେ ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ନୂଆଖାଇ ପର୍ବ ତିଥି ଅନୁସାରେ ପାଳିତ ହୋଇ ଆସୁଛି। କିନ୍ତୁ କଳାହାଣ୍ଡି ଜିଲ୍ଲାର ଅନେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହା ଭାଦ୍ରବ ଶୁକ୍ଳ ଦଶମୀ ତିଥିରେ ପାଳନ କରାଯାଉଛି। ପୂର୍ବ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହା ଆଶ୍ୱିନ ମାସର ମହାଳୟା ତିଥି ଭିତରେ ସମ୍ପନ୍ନ ହେବାର ବିଧାନ ରହିଛି। କାରଣ ଏହି ନବାନ୍ନ ପିତୃପୁରୁଷଙ୍କ ପିଣ୍ଡଦାନରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ।
ଓଡ଼ିଶା ବାହାରେ ନୂଆଖାଇ
ଓଡ଼ିଶାର ପଶ୍ଚିମାଞ୍ଚଳ ଜିଲ୍ଲାସମୂହରେ ଆଡ଼ମ୍ବର ସହକାରେ ପାଳନ କରାଯାଉଛି। ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ରହୁଥିବା ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାର ଲୋକ ନବାନ୍ନ ଦିନ ଘରେ ଉପସ୍ଥିତ ହେବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥାନ୍ତି। ଯେଉଁମାନେ ନିଜ ଭିଟାମାଟିକୁ ଆସି ନ ପାରନ୍ତି, ସେମାନେ ନିଜେ ରହୁଥିବା ଜାଗାରେ ନୂଆଖାଇ ପାଳନ କରିଥାନ୍ତି। ବିଶେଷକରି ଗୁଜରାଟର ସୁରତ, ଛତିଶଗଡ଼ର ରାୟପୁର, ବିଶାଖାପାଟଣା, ଚେନ୍ନାଇ, ମୁମ୍ବାଇ ଓ ଦିଲ୍ଲୀ ଆଦି ସହରରେ ଏହା ପାଳନ କରାଯାଉଛି।
