ଅଗଷ୍ଟ ୪, ୨୦୨୦ ର ସନ୍ଧ୍ୟ। ପ୍ର।ୟ ୬ଟା ସମୟରେ ବେରୁତ ବନ୍ଦରରେ ଦୁଇଟି ବଡ଼ ବିସ୍ଫୋରଣ ଘଟିଥିଲା। ବିସ୍ଫୋରଣ ଏତେ ଭୟଙ୍କର ଥିଲା ଯେ ରିକ୍ଟର ସ୍କେଲରେ ଏହା ଏକ ବଡ଼ ଭୂମିକମ୍ପ ପରି ୩.୩ ମାଗ୍ନିଚ୍ୟୁଡ୍ ରେକର୍ଡ ହୋଇଥିଲା। ୨୭୫୦ ଟନ୍ ଆମୋନିୟମ୍ ନ।ଇଟ୍ରେଟ୍ କ।ରଣରୁ ଏହି ବିସ୍ଫୋରଣ, ହିରୋସିମା ଏବଂ ନାଗାସାକିରେ ଆଣବିକ ବିସ୍ଫୋରଣ ପରେ ମାନବ ଇତିହାସର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ବିସ୍ଫୋରଣ। ମ।ନବ ଇତିହ।ସରେ ଏହି ତିନୋଟି ପ୍ରମୁଖ ବିସ୍ଫୋରଣ ଅଗଷ୍ଟ ମାସରେ ହିଁ ଘଟିଛି। ସମ୍ପ୍ରତି ବେରୁତ ବିସ୍ଫୋରଣ ବନ୍ଦର ଅଞ୍ଚଳକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭ।ବେ ପୋଡ଼ି ଦେଇଛି ଏବଂ ବିସ୍ଫୋରଣସ୍ଥଳର ୧୫ କିଲୋମିଟର ଦୂରତ।ରେ ଏକ ବଡ଼ ଭୂକମ୍ପ ପରି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଭୟଙ୍କର ପ୍ରଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ସରକାରୀ ଭାବେ ଏଥିରେ ୧୬୦ରୁ ଅଧିକ ଲୋକଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଛି। ୬୦୦୦ ଜଣ ଆହତ ହୋଇଛନ୍ତି ଏବଂ ଅନେକ ନିଖୋଜ ଅଛନ୍ତି। ଏଥିରେ ବି ୩୦୦,୦୦୦ ଲୋକ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇ ନିଜ ଘରକୁ ଫେରିପାରିଲେ ନାହିଁ। ଆକଳନ କରାଯାଇଛି ଯେ ସେଗୁଡିକର ମରାମତି ପାଇଁ ୧୦ ରୁ ୧୫ ବିଲିୟନ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ଆବଶ୍ୟକ ହେବ।
ମାନବ ସଭ୍ୟତାରେ ଆମୋନିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ଦ୍ବାରା ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଏପରି ବିସ୍ଫୋରଣ ହୋଇ ନାହିଁ। ୧୯୪୭ ମସିହାରେ ଆମୋନିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ବୋଝେଇ ଏକ ଜାହାଜରେ ଆମେରିକାର ଟେକ୍ସାସର ହ୍ୟୁଷ୍ଟନ୍ ବନ୍ଦର ଅଞ୍ଚଳରେ ନିଆଁ ଲାଗିଯାଇ ୬୦୦ ଜଣଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା। ଏଥିରେ ୫୦୦୦ ଲୋକ ଆହତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ୫୦୦ ଘର ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ସେହିଭଳି, ୧୯୯୫ରେ ଦୁଇଜଣ ଆତଙ୍କବାଦୀ, ଟିମୋଥି ମ୍ୟାକଭେଇ ଏବଂ ଟେରି ନିକୋଲ୍ସ ଏକ ଟ୍ରକରେ ଦୁଇ ଟନ୍ ଆମୋନିଅମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ବ୍ୟବହ।ର କରି ଆମେରିକାର ଓକାଲୋହାମ ସିଟି ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରି ଥିଲେ ଓ ୧୬୮ ଜଣଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା।
ସେହିପରି ୨୦୧୫ ମସିହାରେ ଚୀନର ତିଆନଜିନର ଏକ ଗୋଦମରେ ଗଚ୍ଛିତ ୮୦୦ ଟନ୍ ଆମୋନିଅମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ବିସ୍ଫୋରଣ ହୋଇ ୧୭୩ ଜଣଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା। ଆମୋନିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ଏକ ସାଧାରଣ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ, ସାଧାରଣତଃ ସାର ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ। ଏହ। ଖଣି ଏବଂ ନିର୍ମାଣ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ।ଇଁ ବିସ୍ଫୋରକ ଭ।ବରେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ। ଏହା ୨୦୦ ଡିଗ୍ରୀ ସେଲସିୟସରୁ କମ୍ ତାପମାତ୍ରାରେ ବିସ୍ଫୋରକ ନୁହେଁ, ଏହା କ୍ଷୟ ହୋଇ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍, ଅମ୍ଳଜାନ ଏବଂ ଜଳୀୟ ବ।ଷ୍ପ ପରି ଗ୍ୟ।ସ ଦେଇଥାଏ। ବେଳେବେଳେ ଏହା ନାଇଟ୍ରସ୍ ଅକ୍ସ।ଇଡ୍ ଏବଂ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଡାଇଅକ୍ସାଇଡ୍ ପରି ଗ୍ୟ।ସ୍ ମଧ୍ୟ ଉତ୍ପ।ଦନ କରିଥାଏ। ଅବଶ୍ୟ, ୨୩୦ ଡିଗ୍ରୀ ସେଲସିୟସରୁ ଅଧିକ ତାପମାତ୍ରାରେ ଯେତେବେଳେ ଏହା ତେଲ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ସହିତ ଦୂଷିତ ହୁଏ ସେତେବେଳେ ଏହ। ବିସ୍ଫୋରଣ ହୁଏ। ଏହ।ର ମୁଖ୍ୟ କ।ରଣ ହେଉଛି ଏହି ଗ୍ୟ।ସଗୁଡିକ ବିପୁଳ ପରିମାଣର ହଠାତ୍ ନିର୍ଗତ ହୋଇ ବିସ୍ଫୋରଣ କରିଥାନ୍ତି।
ବେରୁତରେ ଘଟିଥିବା ଲୋକଟାଙ୍କୁରା ଘଟଣା ଏହା ପ୍ରମାଣ କରିଛି ଯେ ଏହା ଗୁରୁତର ଅବହେଳା ଏବଂ ଉପଯୁକ୍ତ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରୋଟୋକଲର ଅଭାବ ହେତୁ ହୋଇଛି। ବେରୁତରେ ବିସ୍ଫୋରଣ ଘଟାଇଥିବ। ଆମୋନିୟମ୍ ନ।ଇଟ୍ରେଟ୍ ଏକ ଜାହାଜରୁ ଜବତ ହୋଇ ୨୦୧୩ ମସିହ।ରୁ ଗୋଦ।ମରେ ଗଚ୍ଛିତ ହୋଇଥିଲା। ଏକ ବଡ଼ ସହର ନିକଟରେ ଏତେ ପରିମାଣର ବିସ୍ଫୋରକ ଗଚ୍ଛିତ କରି ରଖିବା ବିପଦପୂର୍ଣ୍ଣ। ଏମିତି କରିବା ଆେଦୌ ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ। ଯଦି ଏହାକୁ ଜବତ କରାଯାଏ ତେବେ ଏହାକୁ କିଛି ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ସୁରକ୍ଷିତ ସ୍ଥାନକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯିବା ଉଚିତ୍। ଯେହେତୁ ବେରୁତରେ ଭୟଙ୍କର କ୍ଷୟକ୍ଷତି ହୋଇସାରିଛି, କଣ କରାଯ।ଇ ଥାନ୍ତା। ସେ ବିଷୟରେ ଅଧିକ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବାର ବର୍ତ୍ତମାନ କୌଣସି ଅର୍ଥ ନାହିଁ, ଯଦିଓ ଏହ।କୁ ଠିକ କରିବାକୁ ଦଶନ୍ଧି ସମୟ ଲାଗିବ। ମାନବ ଏବଂ ସମ୍ପତ୍ତି ନଷ୍ଟ ବ୍ୟତୀତ ମାନସିକ କ୍ଷତି ମଧ୍ୟ ଅଛି, ଯାହା ସ୍ବାଭାବିକ ହେବାକୁ ଦଶନ୍ଧି ସମୟ ନେଇପାରେ କିମ୍ବା ଜୀବନସାରା ସୁସ୍ଥ ହୋଇ ନ ପାରେ।
ଏହି ଘଟଣା ମାନବ ସଭ୍ୟତାକୁ କଣ ଶିଖାଇବା ଉଚିତ୍? କ।ରଣ ବର୍ତ୍ତମାନ ବେରୁତରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ସ୍ଥିତିରୁ ଜଣାପଡୁଛି ଯେ ସମାଜ ଅତୀତର ଭୁଲରୁ ଶିକ୍ଷା କରି ନାହିଁ। ନେତା ଏବଂ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଉଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯ।ୟୀ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରୋଟୋକଲ ଗ୍ରହଣ କରୁ ନ।ହାଁନ୍ତି, ବିଶେଷ କରି ଭାରତରେ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରୋଟୋକଲ ରଖିବାରେ ଖରାପ ରେକର୍ଡ ରହିଛି। ବେରୁତ ଘଟଣା ପରେ ଚେନ୍ନାଇରେ ୭୦୦ ଟନ୍ ଆମୋନିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ଥିବାର ଖବର ଆସିଥିଲା। ଯାହା ଗତକାଲି ହ।ଇଦ୍ରାବାଦକୁ ବିସ୍ଫୋରକ ସାମଗ୍ରୀ ତିଆରି କରିବା ପାଇଁ ଏକ ଘରୋଇ କମ୍ପାନିରେ ବ୍ୟବହାର ପ।ଇଁ ପଠା ହୋଇଥିଲା।
ଅନେକ ଶିଳ୍ପ ଏବଂ ବେସରକାରୀ କମ୍ପ।ନି ଯେଉଁମାନେ ବିସ୍ଫୋରକ ଉତ୍ପ।ଦନ କରନ୍ତି କିମ୍ବା ବିସ୍ଫୋରକ ସାମଗ୍ରୀ କିମ୍ବା ବିଷାକ୍ତ ଗ୍ୟ।ସ୍ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି, ସେମାନେ ଭାରତର ପ୍ରମୁଖ ସହର କିମ୍ବା ବହୁ ଜନବହୁଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏହିପରି ଶିଳ୍ପଗୁଡିକୁ ଜନବସତିଠାରୁ ଦୂର ସ୍ଥାନ କିମ୍ବା କମ୍ ଜନବହୁଳ ଅଞ୍ଚଳକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବାକୁ କୌଣସି ପ୍ରୟାସ କରାଯାଉ ନାହିଁ। ଅଧିକନ୍ତୁ, ଭାରତରେ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରୋଟୋକଲଗୁଡ଼ିକର ଅବହେଳା ଏକ ସାଧାରଣ କଥା। ଭୋପ।ଳ ଗ୍ୟାସ ଦୁର୍ଘଟଣା ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଉଦାହରଣ ଥିଲା। ସମ୍ପ୍ରତି ବିଶାଖ।ପାଟନମରେ ଗ୍ୟ।ସ୍ ଲିକ୍ ହୋଇ ଅନେକ ଲୋକଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା ଏବଂ ଅନେକ ଲୋକ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ। ଗଣମ।ଧ୍ୟମରେ ଅନେକ ସମୟରେ ବିଷ।କ୍ତ ଗ୍ୟାସର ଲିକ୍ ହେଉଥିବା ଖବର ଆସେ। ଦୈନଦିନ ଜୀବନରେ, ଗ୍ୟାସ ଲିକ, ବାଣ କାରଖାନାରେ ବିସ୍ଫୋରଣ, ଛୋଟ ଆକସ୍ମିକ ବିସ୍ଫୋରଣ, ବେଆଇନ ଛୋଟ ବୋମା ଉତ୍ପାଦନ ୟୁନିଟ୍, ସର୍ଟସର୍କିଟ୍ ଇତ୍ୟ।ଦି ଭାରତର ଖବରକାଗଜ ଗୁଡ଼ିକରେ ସବୁବେଳେ ପୃଷ୍ଠାମଣ୍ଡନ କରିଥାଏ।
ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରୋଟୋକଲ ଗୁଡିକ ଉପଯୁକ୍ତ ତାଲିମ ଏବଂ ଶିକ୍ଷାରୁ ଆସିଥଏ। ବେଳେବେଳେ ଅଳ୍ପ କିଛି ଲୋକ ଏବଂ କିଛି ଶିଳ୍ପ ସଂସ୍ଥା ଅନେକ ସୁରକ୍ଷା ଜନିତ ପ୍ରୋଟୋକଲକୁ ଅଣଦେଖ। କରି ନିଜ ସହ ଅନ୍ୟ ଲୋକଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ବିପଦରେ ପକାଇ ଦିଅନ୍ତି। ଅନେକ ସମୟରେ ଭୋପାଳ ଗ୍ୟାସ ଭଳି ଘଟଣାର ଅପରାଧୀ ଦଣ୍ଡିତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ। ଭ।ରତରେ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରୋଟୋକଲ ଲାଗୁ କରିବା ପ।ଇଁ ଏକ କଠୋର ନିୟମ ଆବଶ୍ୟକ। ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାଧାରଣ ଜନତାଙ୍କୁ ନିଜକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ଏବଂ ଏହି ପ୍ରକାର ଘଟଣାକୁ ପରିଚାଳନା କରିବା ପାଇଁ ତାଲିମ ଏବଂ ସଚେତନତା ଦିଆଯିବା ଉଚିତ୍। ଜାତୀୟ ପ୍ରୋଟୋକଲଗୁଡିକ ଅନୁସରଣ କରି ବିସ୍ଫୋରକ ଏବଂ ବିପଜ୍ଜନକ ସାମଗ୍ରୀର ବ୍ୟବହାରକୁ ଯତ୍ନର ସହ ପରିଚାଳନା କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଏକ ଗ୍ୟ।ସ୍ ସିଲିଣ୍ଡର, ସର୍ଟସର୍କିଟ, ବ୍ୟାଟେରୀ ଇତ୍ୟାଦି ଛୋଟ ଦୋକାନରେ କିମ୍ବା ଘରୋଇ ବ୍ୟବହାରରେ ପରିଚାଳନା କରିବା ପ।ଇଁ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରୋଟୋକଲ୍ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ।
କେବଳ ବିସ୍ଫୋରକ ସାମଗ୍ରୀ ନୁହେଁ ବିଷାକ୍ତ ସାମଗ୍ରୀ ମଧ୍ୟ ଭିନ୍ନ ଭାବରେ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଅନେକ ବିକଶିତ ଦେଶରେ ଘଣ୍ଟା, ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ସ, ମୋବାଇଲ୍ ଫୋନ୍, ରେଡିଓ, ଟର୍ଚ୍ଚ ଲାଇଟ୍ ଇତ୍ୟାଦି ପ।ଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ବ୍ୟାଟେରୀ ଘର ଆବର୍ଜନା ସହିତ ପକାଇବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ପୃଥକ ଭାବରେ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ, କାରଣ ଏହି ବ୍ୟାଟେରୀଗୁଡ଼ିକରେ ଭାରୀ ଧାତୁ ସହିତ ବିଷାକ୍ତ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ରହିଛି। ଏହି ଗୁରୁତର ବିଷାକ୍ତ ପଦାର୍ଥ ମାଟି ଏବଂ ଭୂତଳ ଜଳ ମିଶି ସିଧ।ସଳଖ ମାନବ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥଏ। ଘରୋଇ ବ୍ୟବହ।ର ସମୟରେ ଏଭଳି ବିଷାକ୍ତ କଠିନ ଏବଂ ତରଳ ବର୍ଜ୍ୟକୁ ପୃଥକ କରିବା ପାଇଁ ଭାରତର ଅନେକ କାମ କରିବାର ବାକି ଅଛି। ଉନ୍ନତ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଏବଂ ପରିବେଶ ପ।ଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ନିୟମାବଳୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଚିନ୍ତା କରିବା ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପ।ଇଁ ଏହା ହେଉଛି ଉପଯୁକ୍ତ ସମୟ।
(ଏହା ଲେଖକଙ୍କ ନିଜସ୍ୱ ମତ ଅଟେ )
ପ୍ରଫେସର ଦିଗମ୍ବର ପାତ୍ର
ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନ ବିଭ।ଗ
ଆମେରିକୀୟ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟ।ଳୟ ବେରୁତ, ଲେବ।ନନ
