ଜଳବନ୍ଦୀରେ ଶିଶୁ ଜୀବନ, ପାଠପଢା ଠପ୍

ସୁବିସ୍ତିର୍ଣ୍ଣ ଜନରାଜି, ସୁଉଚ୍ଚ ପାହାଡ, ଦି ଫସଲିକ୍ଷେତ ଛୋଟ ଛୋଟ ପଲ୍ଲୀରେ ନିଜର ପରିଚୟ ରଖି ଆସିଥିବା ଥୁଆମୂଳ ରାମପୁର ବ୍ଲକ, ଏବେ ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ ଜଳ ଭଣ୍ଡାର ବକ୍ଷର ଗଭୀର ଜଳରାଶି ମଧ୍ୟରେ ସମସ୍ତ ପରିଚୟ ହଜାଇ ଦେଇଛି । ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ମଙ୍ଗଳପାଇଁ ଯେଉଁ ଆଦିବାସୀମାନେ ନିଜର ଭିଟାମାଟି ଓ ଜୀବନ ଜୀବିକା ଛାଡି କୌଣସି ନା କୌଣସି ଏକ ପାହାଡ ଉପରେ ଜଳବନ୍ଦୀର ଜୀବନ ଯାପନ କଲେ, ପୁନଃବସତି ସ୍ଥାପନ କରି ରହିଲେ ସେମାନଙ୍କୁ ଆଜି ମିଳିଛି କଣ ? ନିଃସଙ୍ଗ ଜୀବନଯାତ୍ରା, ମୃତ୍ୟୁ ସାଙ୍ଗରେ ଖେଳ, ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଡଙ୍ଗାବୁଡି ଇତ୍ୟାଦି ଇତ୍ୟାଦି ।୧୯୭୬ ମସିହାରୁ ତକ୍ରାଳୀନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମୋରାରଜୀ ଦେଶାଇଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଶିଳାନ୍ୟାସ ହେବାପରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ ପ୍ରକଳ୍ପ । କପୂର, ମୁରାନ୍, ପୋଡାଗଡ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀକୁ ସଂଯୋଗ କରି ଆରମ୍ଭ କରାଗଲା ୧୧୦ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ବିଶିଷ୍ଟ ବିଶାଳ ଜଳଭଣ୍ଡାର । ଜଳ ଭଣ୍ଡାରର କାର୍ଯ୍ୟ ସରିବାପୂର୍ବରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଇଥିଲା ଏମାନଙ୍କ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ । ବୁଡିଗଲା ୭୪ ଖଣ୍ଡ ଗାଁ । ବିସ୍ତାପିତ ହେଲେ ୬୧୩୩ ପରିବାର । ସେତେବେଳର ସ୍ୱଳ୍ପ କ୍ଷତିପୂରଣ ଅନେକ ଲୋକଙ୍କ ଭିଟାମାଟି ଛାଡିବାକୁ ବାରଣ କଲା ।ନିଜ ନିଜର ଦେବଦେବୀ ଗୃହପାଳିତ ପଶୁଙ୍କୁ ଧରି ନିକଟ ପାହାଡମାନଙ୍କରେ ସେହି ଗାଁର ନାମ ନେଇ ବସତି ସ୍ଥାପନ କରିଦେଲେ । ଥୁଆମୂଳ ରାମପୁର ବ୍ଲକର କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଥିବା ମାଳିଗାଁ, ତିଳନାଗୀ, ଗୋପିନାଥପୁର, ମହୁଲପାଟଣା, ଅଡ୍ରି ଆଦି ପଂଚାୟତର ଅନେକ ଗାଁ ପ୍ରଭାବିତ ହେଲେ । ଜଲଭଣ୍ଡାର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହେବାପରେ ମାଳିଗାଁ, କଣାସୁକୁଲି, ବଣ୍ଡାବାଗ, ଭିତରଡଙ୍ଗା, ବାହାରଡଙ୍ଗା, ତେତିଲିପଡା, ଡି.ଚେପଟାଘାଟ, କୁଡିକୁଡା ଚେପଟାଘାଟ, ଝିରୀ, ଘୁଟୃଖାଲ, ଭୁରଭୁରି ଟେମରା, ସରାଫାସ୍, ଉପର ଟେମରା, ତଲ୍ ଟେମରା, କଲାଟି ଆଦି ପ୍ରାୟ ୧୯ ଖଣ୍ଡ ଗ୍ରାମର ତିନି ହଜାରରୁ ଉଦ୍ଧ୍ୱର୍ ଲୋକ ଜଳବନ୍ଦୀର ଜୀବନ ଯାପନ କଲେ ।ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ ଜଳଭଣ୍ଡାରର ଗଭୀର ଜଳରାଶି ପରିଧିରେ ରହୁଥିବାରୁ ଏହି ସୁବ ଗାଁ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟିକଲେ । ପ୍ରଥମ କରି ଖାଦ୍ୟ ନିରାପତା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ଓ ଗମନାଗମନ ବ୍ୟବସ୍ଥା । ଜାତୀୟ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ମିଶନ ଓ ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରଶାସନର ମିଳିତ ଉଦ୍ୟମରେ ଲଂଚ ଦ୍ୱାର ୨୨ ଖଣ୍ଡ ଜଳବନ୍ଦୀ ଅଂଚଳରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସେବା । ତାହା ମଧ୍ୟ ବର୍ଷତମାମ କାମ କଲାନି । ଏବେ ତିନିମାସର ଅବଧିପରେ ଲଂଚ ଡ୍ରାଇଭର ମିଳିବାରୁ ଗତ ୨୦ ତାରିଖରୁ ପୁନର୍ବାର ଲଂଚ ଯୋଗେ ଜଳବନ୍ଦୀ ଗାଁମାନଙ୍କରେ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ଆରମ୍ଭ କରାଗଲା । ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ ସେହିସବୁ ଅଂଚଳର ଲୋକେ ନିଜନିଜର କାଠଡଙ୍ଗାମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଚାଉଳ ପାଇଁ ପଂଚାୟତ ମହକୁମାକୁ ଆସିଲେ । ବିଭିନ୍ନ ସମସୟେ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କର ଜୀବନରେଖା ପାଲଟିଥିବା କାଠଡଙ୍ଗା ଦୁର୍ଘଟଣା ଗ୍ରସ୍ଥହୋଇ ଅନେକ ଜୀବନ ଗଲା । ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜଳଭଣ୍ଡାର ଆରମ୍ଭ ଦିନରୁ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅନେକ ଜଳ ସମାଧି ନେଇ ସାରିଲାଣି । ଆଜି ମଧ୍ୟ ତଳଗୁଞ୍ଜମାଳିର ସେହି ମର୍ମନ୍ତୁଦ ଡଙ୍ଗାବୁଡିକୁ ଲୋକେ ଭୁଲିପାରିନାହାନ୍ତି । ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଗୁରୁତର ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବାବେଳେ ଗର୍ଭବତୀମାଁ ମାନଙ୍କୁ ସବୁଥିରୁ ବଂଚିତ ହେବାକୁ ପଡେ । ପ୍ରସବ ସମୟରେ କାଠଡଙ୍ଗାରେ ବସିବା ମଧ୍ୟ ବାରଣ କରିଦିଆଯାଏ । ପରିଶେଷରେ ପ୍ରସବ ବେଦନା ପାଉଥିବା ମାଁମାନେ ଦୁଇବାହୁ ଟେକି ଦେଇ ଭଗବାନଙ୍କ ଆଶ୍ରିତ ହେବାକୁ ପଡେ । ଏହିସବୁ ଘଟଣା ଏମାନଙ୍କ ଦେହ ସୁହା ପଡିଲାଣି । କାରଣ ଯେତେ ଚେଷ୍ଟା କଲେବି ଏମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିକଳ୍ପ ନାହିଁ । ଗମନାଗମନ ଓ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ତଦ୍ରୁପ । ପୃଷ୍ଟିହୀନତା ଅଥବା କୁପୋଷଣର ଶିକାର ହେଉଥିବା ଶିଶୁମାନଙ୍କ ଅବସ୍ଥାକୁ ଦେଖିଲେ ଅନୁମାନ କରାଯାଏଯେ, ସତେକି ଏମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ୱାଧିନତା ମୂଲ୍ୟହୀନ ପାଲଟି ଯାଇଛି ।-\nତଥାପି ସେହି ଅଂଚଳର ଅଧିବାସୀ ନିଜ ଭିଟାମାଟିକୁ ଭଲପାଆନ୍ତି । ଢିପଜମିରେ ସାମାନ୍ୟତମ ଶସ୍ୟ, ଜଳଭଣ୍ଡାରରୁ ମାଛଧରି ନିଜନିଜର ଗୃହପାଳିତ ପଶୁପକ୍ଷୀମାନଙ୍କ ପଥେୟ କରି ଜୀବନ ଯାପନ କରନ୍ତି । ବିପଦ ସଂକୁଳ ଅବସ୍ଥାରେ ରହୁଥିବା ଏହି ମଣିଷମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସହଜରେ ସରକାରୀ ବାବୁ କିମ୍ବା ଯୋଜନା ପଶିପାରେ ନାହିଁ ।ଏମାନଙ୍କ ଅବସ୍ଥାକୁ ଅନେକ ବର୍ଷ ଧରି ନିକଟରୁ ଦେଖି ଆସୁଥିବା ସମାଜସେବୀମାନେ ସାମାନ୍ୟତମ ଆଶା ବାନ୍ଧି ହୁଅନ୍ତି ଦିନେନା ଦିନେ ଏମାନଙ୍କ ଦୁଃଖ ଲାଘବ ହେବ ମୁଖ୍ୟ ସ୍ରୋତକୁ ଏମାନେ ନିଶ୍ଚୟ ଫେରିବେ ।ଏମାନଙ୍କ ପାଖରେ ହାର ମାନିଛି ସର୍ବ ଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ ତଥା ସରକାରଙ୍କ ସମସ୍ତେ ପଢିବେ ସମସ୍ତେ ବଢିବେ ସ୍ଲୋଗାନ । ଏହି ସ୍ଲୋଗାନ ଜଳବନ୍ଦୀ ଶିଶୁଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ୱପ୍ନ ପାଲଟିଛି । କେବଳ ବିସ୍ଥିର୍ଣ୍ଣ ଜଳରାଶି ମଧ୍ୟରେ ହଜି ଯାଇଛି ଏମାନଙ୍କ ସ୍ୱପ୍ନ ଏବଂ ଭବିଷ୍ୟତ । ବିଶେଷ କରି ମାଲିଗାଁ, ଗୋପୀନାଥପୁର, ଅଡ୍ରୀ, ତଲନାଗୀ ଗ୍ରାମ ପଂଚାୟତର ଏହି ଜଳବନ୍ଦୀ ଅଂଚଳକୁ ଦେଖିଲେ ମନେହୁଏ ଏମାନେ କ’ଣ ଆମ ଦେଶର ନୁହନ୍ତି କାରଣ ଏମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ୱାଧୀନତା ମୂଲ୍ୟହୀନ ହୋଇ ପଡିଛି । ସ୍ୱାଧୀନତାର ଛାଇ ମଧ୍ୟ ପଡିନାହିଁ ଉକ୍ତ ଅଂଚଳରେ । ତଲନାଗୀ ଗ୍ରାମ ପଂଚାୟତର ଘୁଟୃଖାଲ, ତେନ୍ତୁଲିପଦର, ପଡାପଦର, ଲିଟିମସ୍କା, ତଳପଙ୍ଗା, ଉପରପଙ୍ଗା, ଭୁଡୁଭୁଡିଟେମରା, ଢେପ୍ ଟେମରା, ସରାପାସ୍, କାଲାଡି, କାରବାଡି, ତଲଗୁଞ୍ଜମାଳ, ଉପର ଗୁଞ୍ଜମାଳ୍, ପଦାଡଙ୍ଗା, କୁଟୃପାଟ, ଭିତରଡଙ୍ଗା, ଝିରୀ ଆଦି ୧୭ଟି ଗ୍ରାମ ବିଶେଷ କରି ପ୍ରଭାବିତ । ଏମାନେ ସ୍ୱାଧୀନତାର ୭୦ ବର୍ଷ ପୁରିବାକୁ ବସିଲାଣି ହେଲେ ଅନ୍ଧାରୀ ଜୀବନ ବିତାଉଛନ୍ତି ଏମାନେ । କେବଳ ଘୁଟୃଖାଲ, ତେନ୍ତୁଲିପଦର ଓ ପଡାପଦର ଗ୍ରାମରେ ରହିଛି ୩ଟି ନିମ୍ନ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ । ଏଥିରେ ମଧ୍ୟ ବର୍ଷଯାକ ସ୍କୁଲ ବନ୍ଦ ରହେ । କାରଣ ଶିକ୍ଷକମାନେ ଏହି ସ୍କୁଲକୁ ୨/୩ ମାସରେ ଥରେ ଟିଏ ଆସିଥାନ୍ତି । କାରଣ ୧ଟା୨୦କି.ମି. ବିସ୍ତିନ୍ନ ଜଳରାଶିରେ ପୁଣି ଦେଶୀ ଡଙ୍ଗାରେ କେଉଁ ଶିକ୍ଷକ ପାଠ ପଢାଇବା ପାଇଁ ଆସିବେ । ସେ ଯାହାହେଉ ୫ମ ଶ୍ରେଣୀ ପରେ ଏଠାକାର ଶିଶୁମାନଙ୍କର ଭବିଷ୍ୟତ ଅନ୍ଧାର ହୋଇଯାଏ । କିଛି ପିଲା ବ୍ଲକର ଅନ୍ୟତ୍ର ଥିବା ସେବାଶ୍ରମରେ ରହି ପଢିବାକୁ ଯାଉଥିବା ବେଳେ ଆଉ କିଛି ପିଲାଙ୍କର ଦେଶୀଡଙ୍ଗା ଭରସା ଜଳଭଣ୍ଡାର ଏପଟେ ଥିବା ସ୍କୁଲରେ ୬, ୭ମ ପାଠ ପଢିବା ପାଇଁ ନାମ ଲେଖାଇ ଦିଅନ୍ତି । ଅଭିଭାବକ ହେଲେ ଏହି ଶିଶୁମାନେ ସ୍କୁଲକୁ ଆସିବେ କେମିତି ୫/୬ ଦିନରେ ଥରେଟିଏ ଦେଶୀ ଡଙ୍ଗାରେ ଆସିଥାନ୍ତି ସ୍କୁଲକୁ ପୁଣି ଫେରିଥାନ୍ତି ସେହି ଡଙ୍ଗାରେ ଘରକୁ । ଜଳବନ୍ଦୀଙ୍କର ଜୀବନ ରେଖା ହେଉଛି ଦେଶୀ ଡଙ୍ଗା, ଓ.ଏଚ.ପି.ସି. ୨ଟି ସରକାରୀ ଲଂଚ ଦେଉଥିଲେ ସେଥୁମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ଖରାପ ହୋଇ ଦୀର୍ଘ ବର୍ଷ ହେଲା ପଡି ରହିଥିବେ ବେଳେ ଅନ୍ୟଟି ଚାଳକ ନଥିବାରୁ ପଡି ରହିଛି । ତେଣୁ ଦେଶୀ କାଠ ଡଙ୍ଗା ହିଁ ଏମାନଙ୍କ ଜୀବନସାଥୀ ଓ ଜୀବନରେଖା ପାଲଟିଛି । ଏଠାକାର ଶିଶୁଙ୍କର ପାଠ ପଢାଚିନ୍ତା ନା’ ଅଛ ସରକାର ନା’ ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ କର୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କର ମାସକୁ ଶହ ଶହ କୋଟି ଟଙ୍କାର ରାଜସ୍ୱ ସରକାର ଏଠାରୁ ଲାଭ ପାଉଥିବା ବେଳେ ଜଳବନ୍ଦୀ ଅଂଚଳ ପାଇଁ କରିଛି କଣ ଏଠାକାର ଶିଶୁଙ୍କୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ମିଳୁନାହିଁ କାହିଁକି ? କଣ ଭୁଲ କରିଛନ୍ତି ଏଠାକାର ଶିଶୁମାନେ ? ସେମାନେ କ’ଣ ଭାରତୀୟ ନୁହନ୍ତି ? ଏମିତି ଅନେକ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଙ୍କି ମାରୁଛି ଏଠାରକାର ଜଳବନ୍ଦୀଙ୍କ ମନରେ ।ଜଳବନ୍ଦୀରେ ଥିବା ଏହି ଗ୍ରାମବାସୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ୯୦ ପ୍ରତିଶତ ଜନ ଆଦିବାସୀ ଓ ହରିଜନମାନେ ବସବାସ କରୁଛନ୍ତି । ଯଦି ସରକାର ଏହି ଅଂଚଳରେ କିମ୍ବା ଜଳ ଭଣ୍ଡାରର ଏପଟେ ଗୋଟିଏ, ଗୋଟିଏ ହଷ୍ଟେଲ ଓ ପାଠପଢାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କେବଳ ଜଳବନ୍ଦୀ ଶିଶୁଙ୍କ ପାଇଁ କରନ୍ତେ ତା ହେଲେ ଶିକ୍ଷାରୁ ବଂଚିତ ରହନ୍ତେ ନାହିଁ ଜଳବନ୍ଦୀ ।କେବଳ ଶିକ୍ଷା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ଗମନାଗମନର ଅବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଛାଡି ଦେଲେ ଏହି ଜଳବନ୍ଦୀମାନେ ଦୀର୍ଘ ୨୦/୨୫ ବର୍ଷ ଧରି ପାହାଡିଆ ଅଂଚଳରେ ବସତି କରିଆସୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସରକାର କିମ୍ବା ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରଶାସନ ଏମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଅଧିକାର ନିୟମକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିନାହାନ୍ତି । ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ବାସିନ୍ଦାଙ୍କୁ ସରକାରୀ ଜମିପଟ୍ଟା ମିଳିନାହିଁ । ଏହାଠାରୁ ବଳି ବିଡମ୍ବନାର ବିଷୟ ଆଉ କଣ ହୋଇପାରେ ।