ଓଡିଶାର ମୁଖ୍ୟ ଆଦିବାସୀ ମାନଙ୍କ ଭିତରେ ପରଜା ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରମୂଖ ଆଦିମ ଆଦିବାସୀ । ଏମାନେ ଓଡ଼ିଶାର କଳାହାଣ୍ଡି, କୋରାପୁଟ ବ୍ୟତୀତ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର ଶ୍ରୀକାକୁଲମ୍ ଅନ୍ତର୍ଗତ ପାହାଡିଆ ଅଂଚଳରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳନ୍ତି । କଳାହାଣ୍ଡି ଜିଲ୍ଲାରେ ଏମାନେ କୋକସରା, ଜୟପାଟଣା, କଲମପୁର ଓ ଥୁୁଆମୂଳରାମପୁର ଇଲାକାରେ ବସବାସ କରନ୍ତି। ଯଦିଓ ପରଜାମାନେ ନିଜର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପରିଚୟକୁ ନେଇ ବଂଚିଥାନ୍ତି । ତଥାପି ସେମାନେ ପ୍ରଗତିକୁ ଅସ୍ୱୀକାର କରନ୍ତି ନାହିଁ ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଥାନ୍ତି ।
‘ପରଜା’ ଶବ୍ଦ ସଂସ୍କୃତ ଶବ୍ଦ ‘ପ୍ରଜା’ରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଯାହାର ଅର୍ଥ ଜନସାଧାରଣ ଅଟେ । ଆଦିବାସୀଙ୍କ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁସାରେ ରାଜା ଓ ପ୍ରଜାମାନେ ଭାଇ-ଭାଇ ଭାବେ ରହୁଥିଲେ । ପରେ ପରେ ରାଜାମାନେ ଘୋଡାଚଢିବା ଭଳି ସୌଖୀନ ଜୀବନ ଯାପନ କଲେ ଏବଂ ପ୍ରଜାମାନେ ଶାରୀରିକ ପରିଶ୍ରମରେ ମନୋନିବେଶ କଲେ ।
ସାଧାରଣତଃ ପରଜାମାନେ ଅଣ୍ଟା ତଳକୁ ଛୋଟ କୌପୁନୀ ଓ ସ୍ତ୍ରୀଲୋକମାନେ ମୋଟା ଶାଢୀ ପିଂଧନ୍ତି । ତିନିରୁ ଚାରି ବର୍ଷର ଶିଶୁମାନେ ପ୍ରାୟ ଲଙ୍ଗଳା ରହନ୍ତି । ବାହ୍ୟ ସଂପର୍କ ଯୋଗୁଁ ସେମାନେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଆଧୁନିକ ବସ୍ତ୍ର ଯଥା ସାର୍ଟ, ବାନିୟନ୍, ବ୍ଲାଉଜ୍, ରଙ୍ଗବେରଙ୍ଗ ଶାଢୀ, ରିବନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ପିଂଧିବା ଆରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି । ପରଜା ସ୍ତ୍ରୀମାନେ ଚୁଡି, କତ୍ରିଆ, ବାହାଟି ବଳା, ଖଗଲା, ସୁକିଦାନ, ଟଙ୍କା ମୁଦି ଓ ମୁଣ୍ଡ ବାଳରେ ପିନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ପିଂଧନ୍ତି ।ଏହି ଅଳଙ୍କାର ଗୁଡିକ ରୂପା, ଆଲୁମିନିୟମ,ପିତ୍ତଳ ଓ ସୁନାରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ । ବିବାହିତା ସ୍ତ୍ରୀଲୋକ ନାକରେ ଦଣ୍ଡି ପିଂଧିବା ପାଇଁ ବାଧ୍ୟ ନଚେତ୍ ସେମାନଙ୍କୁ ହତାଦର ଓ ସାମାଜିକ ସମାଲୋଚନା କରାଯାଏ ।
ସାଧାରଣତଃ ପରଜା ଆଦିବାସୀମାନେ ବଳିଷ୍ଠ ଓ କଠିନ ପରିଶ୍ରମୀ । ସେମାନଙ୍କର ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବସ୍ତ୍ର, ଅଳଙ୍କାର, ଅର୍ଥନୈତିକ ଜୀବନ, ଧାର୍ମିକ ବିଶ୍ୱାସ, ବ୍ୟବହାର,ପରଂପରା ଅନ୍ୟ ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କଠାରୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର । ସେମାନେ ସରଳ, ବନ୍ଧୁପ୍ରେମୀ, ଅତିଥି ସେବା ପରାୟଣ କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟ ଗୋଷ୍ଠୀମାନଙ୍କଠାରୁ ଦୂରରେ ରହିବା ପାଇଁ ଭଲ ପାଆନ୍ତି । ବଡ ଗାଁମାନଙ୍କରେ ପରଜାମାନେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବସ୍ତିରେ ରହନ୍ତି ବା’ଗାଁରୁ ଦୂରରେ ଗୋଟିଏ ଛୋଟ ପଲ୍ଲୀରେ ବସବାସ କରନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ଗାଁ ବା ପଲ୍ଲୀ ଗୁଡିକ ଜଂଗଲ ପାଖରେ ବା’ପାହାଡ ତଳେ ଅବସ୍ଥିତ । ସେମାନଙ୍କ ଗାଁ ବା ପଲ୍ଲୀକୁ ଲାଗି ଗୋଟିଏ ଝରଣା ବା ଚିରସ୍ରୋତା ନଦୀ ଥାଏ ।
ପରଜାମାନଙ୍କର ରହଣି ବ୍ୟବସ୍ଥା ସାଧାରଣତଃ କୌଣସି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ନିୟମ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ନୁହେଁ । ସାଧାରଣତଃ ଗାଁ ଗୁଡିକରେ ଘର ଗୁଡିକ ଏଣେ ତେଣେ ଅସ୍ତବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇ ରହିଥିବାର ଦେଖାଯାଏ ।ଆଉ କେତେକ ଗାଁରେ ଘରଗୁଡିକ ସମାନ୍ତର ଭାବେ ମୁହାଁମୁହିଁ ହୋଇ ରହିଥାନ୍ତି ଏକ ସାଧାରଣ ରାସ୍ତାକୁ ଗାଁ ଦାଣ୍ଡ ଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରି ।ପରଜାମାନେ ପ୍ରାୟତଃ ଦେଶୀୟ କଞ୍ଚାପଦାର୍ଥ ବ୍ୟବହାର କରିବା ପାଇଁ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ଯେପରିକି ବାଲି, ମାଟି, ଗୋବରଖତ, ବାଉଁଶ, କାଠ ଇତ୍ୟାଦି । ନୂଆଘର ତିଆରି କରିବା ପାଇଁ ଏମାନେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବରେ ଘରର ମୁଖ୍ୟ କିମ୍ବା ଗାଁର ପୂଜାରୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପୂଜା କରାଇଥାନ୍ତି ।
ନିଜର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଜୀବନ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ନେଇ ଏହି ପରଜାମାନେ ପରିଚିତ । ମନୁଷ୍ୟ ଜୀବନ ଉପରେ ସେମାନେ ତାଙ୍କର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ମତ ଦେଇଥାନ୍ତି, ଯାହାକି ମାଁର ଗର୍ଭଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ମୃତ୍ୟୁରେ ହିଁ ଶେଷ ହୋଇଥାଏ । ପରଜାମାନେ ଘରେ ଛୁଆ ଜନ୍ମ ହେଲେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ରୀତିରେ ଏହି ପ୍ରଥାର ପାଳନ କରିଥାନ୍ତି ।
ପରଂପରାଗତ ପରଜା ସମାଜର ସମସ୍ତ ଗ୍ରାମରେ ଯୁବକ ଓ ଯୁବତୀମାନଙ୍କର ଅଲଗା ଅଲଗା ଶୋଇବା ଘର ବା’ଯୁବ ପ୍ରମୋଦ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଥାଏ । ଏହି ଘରେ ଯୁବକ ଯୁବତୀମାନେ ମନୋରଂଜନ କରିବା ସହ ରାତ୍ରୀଯାପନ କରିଥାନ୍ତି ଓ ପରସ୍ପରକୁ ଭଲ ଭାବରେ ଜାଣିଥାନ୍ତି । ସେମାନେ ଯେଉଁ ସମୟରେ ଇଚ୍ଛା କରନ୍ତି ସେହି ସମୟରେ ଏକତ୍ରିତ ହୁଅନ୍ତି । ଗାଆଁର ମଝିରେ ଥିବା ନୃତ୍ୟ ପଡିଆରେ ସେମାନେ ଆନନ୍ଦ ଉତ୍ସବ କରିଥାନ୍ତି । ଗୀତ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ମଧ୍ୟ କରିଥାନ୍ତି । ଗୀତ ଗୁଡିକ ସାଧାରଣତଃ ପ୍ରଶ୍ନ ଉତ୍ତରଧର୍ମୀ ହୋଇଥାଏ । ଯୁବକ ଯୁବତୀ ପ୍ରେମ ଗୀତ ଗାଇ ନିଜର ମନର ଭାବକୁ ପ୍ରକାଶ କରିଥାନ୍ତି ।
ପର୍ବପର୍ବାଣୀ ଦିନ ପରଜା ଆଦିବାସୀ ଯୁବକ ଯୁବତୀମାନେ ଦଳବଦ୍ଧ ଭାବେ ପଡୋଶୀ ଗ୍ରାମକୁ ଯାଇ ବିପରୀତ ଲିଙ୍ଗବିଶିଷ୍ଟ ଯୁବକ ଯୁବତୀମାନଙ୍କ ସହିତ ନୃତ୍ୟ ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରିଥାନ୍ତି । ସେମାନେ ତାଙ୍କର ପରଂପରାକୁ ନେଇ ଖୁବ୍ ଉତ୍ସାହ ଅନୁଭବ କରନ୍ତି ଓ ଆନନ୍ଦର ସହ ତାଙ୍କର ପର୍ବ ପାଳନ କରିଥାନ୍ତି । ପରଜା ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବିବାହ ହେଉଛି ଖୁବ୍ ଅର୍ଥବୋଧକ ତଥା ଗୁରୁତ୍ୱ ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଷୟ । ଯେତେବେଳେ ପୁଅର ବୟସ ୧୬ ରୁ ୧୮ ହୁଏ ଓ ଝିଅ ପ୍ରଥମ ଯୌବନାବସ୍ଥାରେ ପହଞ୍ଚେ, ପରଜାମାନେ ତାହାକୁ ହିଁ ବିବାହର ଉଚିତ ସମୟ ବୋଲି ଭାବିଥାନ୍ତି ।
ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ପରଜା ସମାଜରେ ପ୍ରଚଳିତ । ସମାଜ, ବଂଶ ଓ ଗାଆଁର ମୁଖିଆମାନଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ ପିଉସୀ-ପୁଅ-ଝିଅ ଓ ମାମୁଁ ପୁଅ ଝିଅ ଭିତରେ ବିବାହ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଏ । ବଂଶଗତ ପୁଅଝିଅ ମଧ୍ୟରେ ଭାଇ ଭଉଣୀ ସଂପର୍କକୁ ଦୃଢ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଏ । ସୁନ୍ଦରୀ, ପରିଶ୍ରମୀ ତଥା ସୁଗୁଣ ସଂପନ୍ନା ଝିଅକୁ ପରଜାମାନେ ଖୁବ୍ ପସନ୍ଦ କରିଥାନ୍ତି । ଯେତେବେଳେ ପୁଅର ବାପା ପୁଅ ପାଇଁ ଝିଅ ଖୋଜିବାକୁ ଯାଆନ୍ତି । ସେହି ସମୟରେ ସେମାନେ ନିଜ ତରଫରୁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରି ଝିଅର ମାତା ପିତାଙ୍କୁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥାନ୍ତି ଓ ଉଚିତ ମୂଲ୍ୟ ସହ ବିବାହ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାନ୍ତି ।
ବିବାହ ବିଷୟରେ ଝିଅର ମତାମତ ଜାଣିବା ପରଜା ସମାଜରେ ଖୁବ୍ ପ୍ରୟୋଜନୀୟ ନଚେତ୍ ବିବାହର କିଛିଦିନ ପରେ ମଧ୍ୟ ଝିଅ ତା’ର ସ୍ୱାମୀକୁ ଛାଡିଦେଇପାରିବ । ଯଦି ସ୍ୱାମୀ କିମ୍ବା ପରିବାର ତରଫରୁ ଝିଅ ପ୍ରତି ଅପମାନ ତଥା ଆର୍ଥିକ ଅବହେଳା କରାଯାଏ, ତାହାହେଲେ ପୁରାପୁରି ସେମାନେ ଅଲଗା ହୋଇଯାନ୍ତି । ପରଜା ହେଉଛନ୍ତି ଋତୁକାଳୀନ ଚାଷୀ ଏବଂ ଚାଷ ହେଉଛି ସେମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ବିଷୟ । ପରଜାମାନେ ପୋଡୁଚାଷ କରିଥାନ୍ତି । ଏମାନେ ସାଧାରଣତଃ ବର୍ଷାକାଳୀନ କୃଷି ଉପରେ ନିର୍ଭର ଶୀଳ । ଯାହାକି, ପୋଡୁଚାଷ, ଜଙ୍ଗଲଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ, ପଶୁପାଳନ, ମଜୁରୀ ପ୍ରଭୃତି ଆନୁସଂଗିକ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ସହଯୋଗ କରେ ।
ପରଜାମାନଙ୍କ ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଉତ୍ସବ ଅନେକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଅଟେ । ଗ୍ରାମ୍ୟ ପୁରୋହିତଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଧାର୍ଯ୍ୟ ତିଥି, ବାର ଅନୁଯାୟୀ ସେମାନେ ଉତ୍ସବ ପାଳନ କରିଥାନ୍ତି ।ପରଜାମାନେ ନିଜର ସୁନ୍ଦର ଜୀବନ ଯାପନ ପାଇଁ ବହୁ ଦେବଦେବୀ ପୂଜା କରିଥାନ୍ତି । ଡୋକରୀ, ଦନ୍ତେଶ୍ୱରୀ, ଲାଣ୍ଡି, ଲକ୍ଷ୍ମୀ, ଝାକର ଦେବତା, ଧରନୀ ମାତା, ଡଙ୍ଗର ଦେବତା, ଜଙ୍ଗଲ ଦେବତା, ମହାପୁରୁ ନିଶାନ୍ ଦେବତା, ଗ୍ରାମ୍ୟ ଦେବୀ, ମୃତ ପୂର୍ବପୁରୁଷ ବା ଡୁମା ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ପୂଜା କରିଥାନ୍ତି ଏବଂ ପର୍ବ ସମୟରେ ବଳି ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥାନ୍ତି । ପରଜାମାନେ ଅନେକ ଋତୁକାଳୀନ ଉତ୍ସବ ପାଳନ କରିଥାନ୍ତି । ତାଙ୍କର ନିଜର ଆନନ୍ଦ ପାଇଁ ଏବଂ ପୂର୍ବପୁରୁଷଙ୍କ ପାଇଁ ଦେବଦେବୀଙ୍କୁ ସେମାନେ ବର୍ଷ ସାରା ପୂଜା କରିଥାନ୍ତି, ସେ ଭିତରୁ ଆଷାଢୀ, ନୂଆଖାଇ, ଦିଆଲି, ବୋଉଲାନି ଯାତ୍ର, ପୁଷ୍ ପର୍ବ, ଚଇତ ପର୍ବ ହେଉଛି ମୁଖ୍ୟ ପର୍ବ ।
ସଂଗୀତ ଓ ନୃତ୍ୟ ହେଉଛି ପରଜାମାନଙ୍କ ଜୀବନର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଅଂଶ । ଏହା ବିନା ସେମାନଙ୍କର ଜୀବନ ଅର୍ଥହୀନ । ସମସ୍ତେ ଏହି କଳାରେ ନିପୂଣ । ତାଙ୍କର ଜନ୍ମିତ ଐତିହାସିକ ଗୁଣ ତାଙ୍କର ନୃତ୍ୟ ଓ ଗୀତର ଭାବରୁ ଜଣାପଡେ ।
ନୃତ୍ୟଗୀତ ଧାରାବାହିକ ତଥା ଐକ୍ୟ ଓ ସଂଘବଦ୍ଧ ଭାବେ ଉତ୍ସବ ମାନଙ୍କରେ କରାଯାଏ । ଯେତେ ବେଳେ ପୁଅମାନେ ତାଙ୍କର ସଂଗୀତ ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି ସେତେବେଳେ ପୂରା ଭିଡ ଜମିଯାଏ ଏବଂ ସମସ୍ତେ ନାଚଗୀତ ମାଧ୍ୟମରେ ମନୋରଂଜନ କରିଥାନ୍ତି । ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ମହିଳାମାନେ ନିଜ ବୟସ ହିସାବରେ ଅଲଗା ଦଳ କରି ନୃତ୍ୟଗୀତ ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି । ଯେଉଁ ସମୟରେ କି ଯୁବକମାନେ ମଧ୍ୟ ନୃତ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଥାନ୍ତି । ପରିବେଶକୁ ଧ୍ୟାନରେ ରଖି ସେମାନେ ତାଳ, ଳୟ, ନୃତ୍ୟ ଓ ଗୀତ ସଂଯୋଜନା କରିଥାନ୍ତି ।
(ଏହା ଲେଖକଙ୍କ ନିଜସ୍ୱ ମତ ଅଟେ )
- ପରମେଶ୍ୱର ମୁଣ୍ଡ, ସେ ଏକାଧାରରେ ଜଣେ କବି,ଗବେଷକ ଓ ନାଟ୍ୟକାର ଅଟନ୍ତି। ତାଙ୍କର ବହୁ ଲେଖା ବିଭିନ୍ନ ପତ୍ରପତ୍ରିକାରେ ପ୍ରକାଶିତ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସେ ଭବାନୀପାଟଣା ସହରସ୍ଥିତ ଜୟ ପ୍ରକାଶ ସାନ୍ଧ୍ୟ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ରେ ଅଧ୍ୟାପକ । ତାଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ନାଟକ ଆକାଶବାଣୀ ଓ ଦୁରଦର୍ଶନ ରେ ପ୍ରସାରିତ ହେବା ସହ ବିଭିନ୍ନ ମଞ୍ଚରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଛି। ତାଙ୍କ ସହ ମୋବାଇଲ ନମ୍ବର 9437153656 ଓ ଇମେଲ [email protected] ରେ ଯୋଗାଯୋଗ କରିପାରିବେ ।
