ପୃଥିବୀରେ ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିହେବା ଦିନଠାରୁ ସଭ୍ୟତାର ଅୟମାରମ୍ଭ ହୋଇଛି ! ଏବଂ ସାହିତ୍ୟ ଭିତରୁ ଦର୍ଶନକୁ ଆବିଷ୍କାର କରାଯାଇଛି । ଦର୍ଶନ ଏକ ଭିନ୍ନ ଚେତନା , ଏକ ଭିନ୍ନ ଅନୁଭବ , ଭିନ୍ନ ଉପଲବ୍ଧି । ଏହି ଆତ୍ମିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମଣିଷର ଗଭୀର ଭାବପ୍ରବଣତାରୁ ଆସିଥାଏ ; ସେ ଭାବପ୍ରବଣତା କିନ୍ତୁ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଏବଂ ପରିପକ୍ୱ ହୋଇଥାଏ ,ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ମଧ୍ୟ ।
ଦର୍ଶନ ସବୁବେଳେ ଜୀବନର ଭୟଙ୍କର ଶୂନ୍ୟତାକୁ ଚେତନଶୀଳ କରାଏ । ଫଳରେ ମଣିଷ ହୋଇଯାଏ ଖୁବ ବିନୟୀ ଏବଂ କପଟଶୂନ୍ୟ ଅନ୍ତରର ନିରୁତା ବ୍ୟକ୍ତିଟିଏ । ଦର୍ଶନ ଜଗତରେ କପଟ, ସଂକୀର୍ଣତା,ଲୋଭ,ପ୍ରତ୍ୟାଶା, ଅଙ୍ଗୀକାର ,ଛଳନା କି ଦୁଃଖ ଆଦୌ ନଥାଏ । ସେଠି ମଣିଷ ହୋଇଯାଏ ଖୁବ୍ ଯତ୍ନଶୀଳ ଏବଂ ଯନ୍ତ୍ରଣାମୁକ୍ତ ।
ଜୀବନକୁ ଗଭୀର ଭାବରେ ପ୍ରଚୁର ଅନୁଭବ କରିବା ପରେ କ୍ଲେଶ ଓ ମୋର ବୋଲି କିଛି ନଥାଏ । ତାପରେ ସେଇଠୁ ହିଁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଏ ମଣିଷର ବିଶ୍ୱ-ମୁଖୀ ହେବାର ଚେତନା । ଦର୍ଶନ ତେଣୁ ମଣିଷକୁ ସଂକୀର୍ଣତା ଶିଖାଏ ନାହିଁ ; ଉଦାରତା ଶିଖାଏ ।ସମଗ୍ର ସଂସାର ସହ ଏକାକାର ହୋଇଯିବାର ଭାବ ଶିଖାଏ । ଭଲପାଇବା ଶିଖାଏ , ଶିଖାଏ ବି ବଂଚି ରହିବାର ସୁନ୍ଦର କୌଶଳ ।
ଦର୍ଶନ ତେଣୁ କଦାପି ହାରିବାକୁ ଦିଏନା । ହାରିବା ଭିତରେ ବିଜୟର ନିର୍ଘୋଷ ଶୁଣାଏ । ନିଜକୁ ନିବିଡ ଭାବରେ ନିଜ ସହ ଓ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସହ ଯୋଡି ହେବାର ପ୍ରେରଣା ଦିଏ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ହେବାର କଳା ଶିଖାଏ , ଜିତି ଯିବାର ଅହଂକାର ନୁହେଁ ; ହାରିଯିବାର ସ୍ୱାଭିମାନକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ସମ୍ମାନ କରେ ।
ଆବିଳତା ଭିତରେ ଘାନ୍ଟି ହୋଇ ଜୀବନକୁ ତୁଚ୍ଛ ଓ ଅର୍ଥହୀନ ମନେ କରିବାର ମୂଲ୍ୟହୀନ ଭାବନାଠାରୁ ମଣିଷକୁ ବହୁଦୂରକୁ ନେଇଯାଏ ଦର୍ଶନ । ଦର୍ଶନ ମନୁଷ୍ୟକୁ ଏକ ଭିନ୍ନ ଶୈଳୀ ଏବଂ ଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ବୀର କରିଦିଏ । ଅମର କରିଦିଏ । ଦର୍ଶନ କଦାପି ନତ ମସ୍ତକ ହେବାର ଦୁର୍ବଳତା ଶଖାଏ ନାହିଁ କି ଭାଗ୍ୟ ଉପରେ ଆସ୍ଥା କରିବାର ଭୀରୁତା ଦିଏ ନାହିଁ ।
ଦର୍ଶନ ସବୁ କାଳରେ ମଣିଷକୁ ନୂଆରାସ୍ତା ଦେଖାଏ । ସେ ରାସ୍ତା ମଝିରେ କନ୍ଟା ପଡିଥିଲେ କନ୍ଟାକୁ ଡେଇଁଯିବା ଲାଗି ଦର୍ଶନ ମଣିଷକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରେ ନାହିଁ । ବାଟ ଭାଙ୍ଗି ଚାଲିଯିବାର ନିର୍ବୋଧତା ମଧ୍ୟଦିଏ ନାହିଁ କି ଜୋତା ପିନ୍ଧି ସେ ରା୍ସ୍ତାରେ ଯିବା ଲାଗି ଅନୁପ୍ରେରିତ କରେ ନାହିଁ ।
ଦର୍ଶନ ପାଦକୁ ମଜବୁତ କରିବାର କୌଶଳ ଶିଖାଏ । ପାଦ ଦୁଇଟିକୁ ଶକ୍ତ କରିବା ଲାଗି ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥାଏ । ତାପରେ ପାଦ ଉପରେ କନ୍ଟା ପଡିଗଲେ କନ୍ଟା ଭାଙ୍ଗିଯିବ ; କିନ୍ତୁ ପାଦର କ୍ଷତି ହେବ ନାହିଁ କି ରକ୍ତ ବାହାରିବ ନାହିଁ । ବଂଚିରହିବାର ଅଭିନବ କୌଶଳ ଦର୍ଶନ ସବୁବେଳେ ଇଙ୍ଗିତ କରିଥାଏ ।
ଯେଉଁ ସାହିତ୍ୟ ପାଠକକ ୁବିମୁଖ କରିଦିଏ । ନୈରାଶ୍ୟ ଭିତରକୁ ଟାଣି ନିଏ , ଦୁଃଖୀ କରିଦିଏ ଅବା ଶେଷରେ ପାଠକ କିଛି ଖୋଜିପାଏ ନାହିଁ ,ସେ ସାହିତ୍ୟରେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ଦର୍ଶନ ନଥାଏ ଏବଂ ତାହା ତାରିଖ ସରିଯାଇଥିବା ମେଡିସିନ ଭଳି ମଣିଷ ସମାଜ ପାଇଁ ଅଦରକାରୀ ଓ ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ।
ସାହିତ୍ୟ ଆତ୍ମାକୁ ଉଚ୍ଚାଟ ନକଲେ ,ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱମୁଖୀ ନକଲେ ସେଥିରୁ କୌଣସି ପ୍ରକାର ଦର୍ଶନ ଆବିଷ୍କାର କରାଯାଇ ନପାରେ । ଦର୍ଶନର ଜନ୍ମଦାତ୍ରୀ ସାହିତ୍ୟ । ତେଣୁ ସାହିତ୍ୟକୁ ସବୁ କାଳରେ ପ୍ରାଣବନ୍ତ ହେବାକୁ ପଡିବ , ପରିପୁଷ୍ଟ ହେବାକୁ ପଡିବ । ସାହିତ୍ୟ ରୋଗୀଣା ଗାଈ ଭଳି ହୋଇଗଲେ ସମାଜକୁ ଦର୍ଶନ ରୂପକ ଅମୃତ ଦେଇପାରିବ ନାହିଁ ।
ସାହିତ୍ୟ ବ୍ୟତିରେକେ ଦର୍ଶନ ଆଉ କୌଣସିଠାରେ ନଥାଏ । ଯଦିଥାଏ ତାହା ଆଉ କାହାର ଦୃଷ୍ଟି ଗୋଚର ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ଆଗରୁ କୁହାଯାଇଛି ଦର୍ଶନ ଆତ୍ମାର ଏକ ଉପଲବ୍ଧି । ତେଣୁ ଦର୍ଶନକୁ ପ୍ରକାଶନ କରିବା ଲାଗି ସାହିତ୍ୟ ହିଁ ସୁନ୍ଦର ଏବଂ ଉପଯୁକ୍ତ ମାଧ୍ୟମ ।
ଦର୍ଶନ ସଂସାରକୁ ନିବିଡ ଭାବରେ ଭଲପାଏ ; କିନ୍ତୁ ଉପସଂସାରକୁ ଅପସନ୍ଦ କରେ । ତାର ଅବସ୍ଥିତିକୁ ଆବଶ୍ୟକ ମନେ କରେ ନାହିଁ । କାରଣ –ତାହା କ୍ଷଣିକର ମନୋରଂଜନ । ସେଥିରେ ସତ୍ୟତା ନଥାଏ । ନଥାଏ ବି ସାମାନ୍ୟ ହେଲେ ଚିରନ୍ତନତା ।
ମ ନେକରାଯାଉ ନାଟକର ଅଭିନୟ । ସାରା ଜୀବନ ବଂଚିରହିବାଟା ଯଦି ଅଭିନୟ ,ଆଉ ପୁନର୍ବାର ରଙ୍ଗମାଖି ଅଭିନୟ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା କଣ ? ଏହା ତେଣୁ ଖୁବ ପିଲାଲିଆମି । ନକାନ୍ଦି ଜଣେ କାନ୍ଦିବ ! ନହସି ଜଣେ ହସିବ ,ଏହାତ ଏକ ଛଳନା, ଏକ ପ୍ରତାରଣା । ଦର୍ଶନ କିନ୍ତୁ ଏହି ଛଳନାକୁ , ପ୍ରତାରଣାକୁ ଭଲପାଏ ନାହିଁ । ଜୀବନରେ ଖାନ୍ଟିସତ୍ୟ ନିକଟରେ ସେ ସୀମାବଦ୍ଧ ହୋଇ ରହିଥାଏ ।
ଅବଶ୍ୟ ନାଟକ ବି ଏକ ଅଭିନୀତ ସାହିତ୍ୟ । ତାରି ଭିତରେ ବି ଦର୍ଶନ ଖୁନ୍ଦି ହୋଇ ରହିଥାଏ ; କିନ୍ତୁ ସେହି ନାଟକକୁ ଦେଖି ଯଦି ଜଣେ ଆଉ ଜଣକୁ ମର୍ଡର କରେ । ସେହି ନାଟକର ପ୍ରରୋଚନାରେ ଜଣେ ଯଦି ତାର ଶ୍ୱଶୁର ଘରେ ନିଆଁଲଗାଇ ଦିଏ , ତେବେ ତାହା ମଣିଷକୁ ବଂଚିବା ଲାଗି ନୂଆବାଟ ଦେଖାଏ ନା ମଣିଷକୁ ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ଓ କଳୁଷିତ କରିଥାଏ ?
ଦର୍ଶନ ତେଣୁ ଭିତରକୁ ଖୋଜେ । ବାହ୍ୟ ଆସ୍ତରଣ ନିକଟରେ ନିଜକୁ ଅଟକାଇ ଦିଏ ନାହିଁ । ଯିଏ କେବଳ ବାହାରକୁ ଦେଖିପାରେ , ସେ ଜଣେ ସାଧାରଣ ଦର୍ଶକ । କିନ୍ତୁ ଯିଏ ଭିତରକୁ ବୁଝିପାରେ , ହୃଦୟକୁ ଖୁବ ପାଖରୁ ଛୁଇଁପାରେ । ଜୀବନକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବଦଳେଇ ଦିଏ ।
ଏମିତି ଦର୍ଶନ , ଏମିତି ଉଚ୍ଚାରଣ ସାହିତ୍ୟର ୍ପ୍ଲଟ ହେଲେ ପାଠକ ଟିଏ ଅନ୍ତତଃ ଶିଖିପାରିବ ତାର ଜୀବନ ଜୀଇଁବାର କୌଶଳ ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରର ମହାଭାରତୀୟ କାହାଣୀର ଅଭିମନ୍ୟୁକୁ ଏକ ଧର୍ମଯୁଦ୍ଧରେ ଅତି ନିଜର ଓ ଗୁରୁଜନ ମାନେ ଯେତେବେଳେ ଘେରାଓ କରି ଯୁଦ୍ଧର ନିୟମକୁ ନମାନି ନିର୍ମମ ଭାବରେ ହତ୍ୟା କରିଦେଲେ , ସେ କଠୋର ସମ୍ବାଦ ଶୁଣିଲା ପରେ ପାଣ୍ଡବ ମାନଙ୍କ ଶିବିରରେ ଅଜସ୍ର ଦୁଃଖର କଳା ବାଦଳ ମାଡି ଆସିଥିଲା । ସମସ୍ତେ ଅତି ଦୁଃଖରେ ବାକ୍ ଶୂନ୍ୟ ଓ ଅଭିଭୂତ ହୋଇଯାଇଥିଲେ । ଏପରିକି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ନ ମଧ୍ୟ ଅଭିମନ୍ୟୁର ମୃତ୍ୟୁରେ କ୍ଷଣିକ ପାଇଁ ଦୁଃଖରେ ଅନ୍ୟମନସ୍କ ହୋଇ ଯାଇଥିଲେ ; କିନ୍ତୁ ଏକାକୀ ଯୁଧିଷ୍ଠର ଥିଲେ ସଂପୂର୍ଣ ନିର୍ବିକାର । ଯେମିତି ତାଙ୍କ ଜୀବନରେ କୌଣସି ଘଟଣା ଘଟିନାହିଁ ।
ସାହିତ୍ୟର ଏହି ଉତ୍ସାହ , ଏହି ଦର୍ଶନ ମଣିଷକୁ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ହେବାର ଶିଖାଏ । ଏହି ଗଭୀର ପରିପକ୍ୱତା ଏବଂ ଜୀବନ ପ୍ରତି ସୁନ୍ଦର ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ସମାଜକୁ ସତରାସ୍ତା ଦେଖାଇବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ଯେଉଁ ଦର୍ଶନ ମନୁଷ୍ୟକୁ ମନୁଷ୍ୟ ପରି ବଂଚିବା ଲାଗି ଖୋରାକ ଯୋଗାଇ ପାରେ ନାହିଁ , ସେ କି ସାହିତ୍ୟ ,ସେ କି ଦର୍ଶନ !!
ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ଓଡିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ଚରିତ୍ରଟିଏ ଖୋଜି ବସିଲେ ନିଶ୍ଚୟ ହତାଶ ହେବାକୁ ପଡେ । ହତାଶ ହେବାକୁ ପଡେ ଏଇଥି ପାଇଁ ଯେ – ଆମ ସାହିତ୍ୟରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ନଙ୍କୁ ଅନୁସରଣ କରି ସାରିଥିବା ଆଉ ଗୋଟେ ଏମିତି ଚରିତ୍ର ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ନାହିଁ ।
ଏବର ସାହିତ୍ୟରେ କେବଳ ଲେଖକର ନିଜସ୍ୱ ନିଃସଙ୍ଗତା ,ନିପାରିଲାପଣ ,କ୍ଷୋଭ ,ଯନ୍ତ୍ରଣା ,ଏବଂ ସ୍ୱଗତୋକ୍ତି ଭରପୂର ହୋଇ ରହିଛି । ଆଜିର ଲେଖକଟିଏ ଦାର୍ଶନିକ ସାଜି ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜକୁ ସୁନ୍ଦର ରାସ୍ତା ଦେଖାଇବା ଲାଗି ସଂପୂର୍ଣ ଅସମର୍ଥ । ଆମ ସାହିତ୍ୟର ଦର୍ଶନ ମୋଡ ବଦଳେଇ ଦେବାରେ ଏକାବେଳକେ ଅପାରଗ । ଏହାକିନ୍ତୁ ଲେଖକର ବଂଚିରହିବାର ଶୈଳୀର ଦୁର୍ବଳତା । ଯିଏ ପ୍ରାଣକୁ ପରିପୂର୍ଣ ଭାବରେ ଉପଲବ୍ଧି କରି ଶିଖି ନାହିଁ , ସେ ଯେଉଁ ଦର୍ଶନର କଥା କହିବ ,ସେ ଦର୍ଶନର କୌଣସି ଜରିରୀ ନାହିଁ ମଣିଷଟିଏ ତିଆରି କରିବା ଲାଗି !
ସାହିତ୍ୟ ଓ ଦର୍ଶନ ପରସ୍ୱର ପରିପୂରକ । ପରସ୍ୱର ଛନ୍ଦାଛନ୍ଦି ଠିକ କ୍ଷୀର ଓ ନୀର ଭଳି । ଠିକ ଗର୍ଭବତୀ ମାଁ ଏବଂ ଗର୍ଭସ୍ତ ଶିଶୁଭଳି । ସାହିତ୍ୟ ତେଣୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପରିପୁଷ୍ଟ ହେଲେ ଦର୍ଶନର ପରିଭାଷା ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ହେବ ନାହିଁ । ଏହା ନିତ୍ୟ କାଳ ପାଇଁ ଜଗତକୁ ମୋହାବିଷ୍ଟ କରିଦେବ । ବଂଚିବା ଲାଗି ଖାଲ ଢିପ ନଥିବା ମଂଜୁଳ ରାସ୍ତାଟିଏ ନିର୍ମାଣ କରିଦେବ ।
(ଏହା ଲେଖକଙ୍କ ନିଜସ୍ୱ ମତ ଅଟେ )
