ଜଣେ ସ୍ରଷ୍ଟାର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଚରିତ୍ର ତାହାର ସୃଷ୍ଟିରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୁଏ

ଓମ ଅଭିଜ୍ଞାନ ସାହୁ , ଜନ୍ମ: ୨୨ଜାନୁଆରୀ ୧୯୭୧, ବନମାଳୀ ଭବନ , ଖାନନଗର କଟକ ।

ଆପଣଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିରେ ବ୍ୟଙ୍ଗର ସ୍ୱରୂପ କଣ ?

ବ୍ୟଞ୍ଜନାତ୍ମକ ଅଥବା ହାସ୍ୟ ଉଦ୍ରେକକାରୀ ବିବୃତିର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇ ପାଠକକୁ ଏକ ବାସ୍ତବ ସତ୍ୟ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚାଇ ଦେବା ।

ହାସ୍ୟବୋଧ ଏବଂ ଵିଦ୍ରୁପ ଭିତରେ ମୂଳ ପାର୍ଥକ୍ୟଟିକୁ ଆପଣ କେମିତି ଦେଖନ୍ତି ?

କାହାରିକୁ ଆକ୍ଷେପ କରି ବ୍ୟଙ୍ଗ କରିବା ବିଦ୍ରୁପ । ହାସ୍ୟବୋଧର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କେବଳ ନିର୍ମଳ ହାସ୍ୟ ପରିବେଷଣ କରିବା ।

ଏବେ ଦେଖା ଯାଉଛି ବ୍ୟଙ୍ଗ କେବଳ ବିନୋଦନର ମାଧ୍ୟମ ହୋଇଅଛି । ବ୍ୟଙ୍ଗକାର ହିସାବରେ ଆପଣଙ୍କର ମତ କଣ ?

ଗରମ ପାଣିରେ କଣ ଘର ପୋଡେ?  ଜନ ଆନ୍ଦୋଳନ ବ୍ୟତୀତ ଜନ ଜାଗରଣ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଜଣେ ବ୍ୟଙ୍ଗକାର ଲୋକଙ୍କୁ କେବଳ ଉସକେଇ ପାରିବ । ସେମାନଙ୍କୁ ମଇଦାନକୁ ନେବା ଆନ୍ଦୋଳନକାରୀ ସମାଜ ସୁଧାରକଙ୍କ କାମ ।

କଥା ଭଳି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ , ବହୁଳ ଆଦୃତ ପତ୍ରିକାରୁ ଚମକପୂର୍ବକ  ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଆପଣଙ୍କ ଗାଳ୍ପିକ ଜୀବନର ଯାତ୍ରା । ନିଜର ପ୍ରକାଶନୀ ଗୋଟେ ଥାଉ ଥାଉ ଏହି ପଚିଶ ବର୍ଷର ସାହିତ୍ୟିକ ଯାତ୍ରା ଯଥେଷ୍ଟ ମନ୍ଥର ମନେ ହେଉନି କି ?

ମୁଁ ୧୯୯୪ ମସିହାରେ କଥା ନବପ୍ରତିଭା ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲି । ତେବେ ବ୍ୟବସାୟର ଉଠାପକା ଭିତରେ ବିଭିନ୍ନ ଚାପରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ ଲେଖାଲେଖିରେ ମନଦେବା ସମ୍ଭବ ହେଉନଥିଲା । ଏହି ସମୟ ଭିତରେ କିନ୍ତୁ ଢେର ପଢିବା ପାଇଁ ସୁଯୋଗ ପାଇଛି । ମୋର ଅନେକ କିଛି ପ୍ରବନ୍ଧ ଓ ଅନୁବାଦ ଏହି ସମୟରେ  ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଛି । ଏବେ କରୋନା ଭୟରେ ଗୃହବନ୍ଦୀ ହେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହେଲୁ । କୁହାଯାଏ ,”Idle mind is devil’s workshop . ମାତ୍ର ମୋ କ୍ଷେତ୍ରରେ “Idle mind is satirst’s workshop.”ହଁ , ନିଜର ପ୍ରକାଶନ ସଂସ୍ଥା ଥାଉ ଥାଉ ମୁଁ ନିଜର କିଛି ବହି ପ୍ରକାଶ କରିନି । ନିଜ ପତ୍ରିକାରେ ନିଜର ଉପନ୍ୟାସ ,ଗଳ୍ପକୁ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେବା କିମ୍ବା ନିଜ ପ୍ରକାଶନ ସଂସ୍ଥା ଦ୍ୱାରା ନିଜର ସବୁ ଲେଖା  ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ମୁଁ ପସନ୍ଦ କରିପାରିନି ।

  ଗଳ୍ପ , ପ୍ରବନ୍ଧ  ହେଉ କି ସ୍ତମ୍ଭ ଅବା ରମ୍ୟରଚନା ସବୁଥିରେ ହାତ ଦେଇଛନ୍ତି ଆପଣ କିନ୍ତୁ ଆଗ୍ରହ ଦେଖେଇଛନ୍ତି ରମ୍ୟରଚନାରେ । କାହାକୁ ଆକ୍ଷେପ କରିବାର ମାର୍ଗ ଆପଣଙ୍କୁ ସରଳ ଲାଗିଲା କି ?

ଜଣେ ସ୍ରଷ୍ଟାର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଚରିତ୍ର ତାହାର ସୃଷ୍ଟିରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୁଏ । ପିଲାଟି ଦିନରୁ ମୁଁ ଏକ ହସମିଜାଜୀ ସକାରାତ୍ମକ ଜୀବନ ଜୀଇଁଛି । ତେଣୁ ହାସ୍ୟରସ ମୋର ପ୍ରିୟ ହେବା ସ୍ବାଭାବିକ । କିନ୍ତୁ ପ୍ରଥମରୁ ମୁଁ ରମ୍ୟରଚନା ଲେଖୁନଥିଲି । ଫତୁରାନନ୍ଦ ଥରେ କହିଥିଲେ ସମ୍ପ୍ରତି ସମାଜରେ ଦୁଃଖ, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଓ ବିଷାଦ ଏତେ ମାତ୍ରାରେ ଅଛି ଯେ ଜଣେ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ମଣିଷ ନିଜର ଚାରିପଟକୁ ଥରେ ଆଖି ବୁଲେଇ ଆଣିଲେ ଆପେ  ବିଷାଦଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଯିବ ; ତେଣୁ ଯଦି ତାଙ୍କ ଲେଖନୀଦ୍ୱାରା ସେ କାହାକୁ ଦୁଇ ମିନିଟ ପାଇଁ ହେଉ ପଛେ ହସେଇ ପାରିଲେ ତେବେ କିଛି ପୁଣ୍ୟ କାମ କଲେ ବୋଲି ଭାବିବେ । ଏହି କଥାଟି ମୋତେ ବହୁ ମାତ୍ରାରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା । ତା’ପରେ ମୁଁ ବ୍ୟଙ୍ଗ ଓ ରମ୍ୟ ସାହିତ୍ୟ ଉପରେ ବେଶ କିଛି ପଢ଼ିଲି । ରମ୍ୟରଚନା ଉପରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଲି । ରମ୍ୟ ରଚନାରୁ ମିଳୁଥିବା ପାଠକଙ୍କ ଭଲପାଇବା ମୋତେ ବେଶି ଖୁସି ଦେଇ ଆସିଛି ଏଯାବତ୍ ।

ବଡ଼ ଅସହାୟ ଆପଣଙ୍କର ପୁରୁଷ ଚରିତ୍ର ଆପଣଙ୍କ ରମ୍ୟ ରଚନାରେ । ଏହାକୁ ପାଠକ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆକ୍ରୋଶ ଭାବିବ ଲେଖକଙ୍କର ନା ସାର୍ବଜନୀନ ?

ନାଁ ,  ତାହା ଆଦୌ ଠିକ ନୁହେଁ । ମୁଁ କୌଣସି ‘ନାରୀ’କୁ ଅସମ୍ମାନ ବା ବିଦ୍ରୁପ କରିନି । ମୋ ଚରିତ୍ରଟି ଜଣେ ସାଧାରଣ ମଣିଷ(common man) ଯିଏ ପ୍ରତିମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ବ୍ୟବସାୟୀ, ନିର୍ବାଚିତ ପ୍ରତିନିଧି ଇତ୍ୟାଦି ଓ  କେତେକାଂଶରେ ନିଜ ପରିବାର ଦ୍ୱାରା ଠକେଇ ହେଉଛି । ନିଜର ଅସହାୟତାକୁ ନିଜର ଭାଗ୍ୟ ବୋଲି ଭାବି ସହିଯାଉଛି । ମୋ ବ୍ୟଙ୍ଗ ଗଳ୍ପରେ ପତି ପତ୍ନୀ କେବଳ ମାଧ୍ୟମ ମାତ୍ର । ଗଳ୍ପର ଆଙ୍ଗିକ ପାଇଁ ମୁଁ କେତେକ ଗଳ୍ପରେ ପତ୍ନୀ ଚରିତ୍ରର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇଛି । ପତି ପତ୍ନୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହେଉଥିବା ବାର୍ତ୍ତାଳାପ ମାଧ୍ୟମରେ ମୁଁ ସମାଜର ନିଚ୍ଛକ ବିସଙ୍ଗତି ଗୁଡିକୁ ବିଦ୍ରୁପ କରିଛି ।   ବ୍ୟଙ୍ଗକାର ପ୍ରଥମେ ନିଜକୁ ବ୍ୟଙ୍ଗ କରେ ଅଥବା ନିଜକୁ ବିଦ୍ରୁପ କରେ । ନିଜ ଉପରେ ନିଜେ  ହସି ନ ପାରିଲେ ତାହା ଅନ୍ୟ ଉପରେ କୌଣସି ପ୍ରଭାବ ପକେଇପାରିବନି ବୋଲି ମୋର ବିଶ୍ୱାସ । ଯେହେତୁ ମୁଁ ଜଣେ ପୁରୁଷ ତେଣୁ  ନିରୀହ ସାଧାରଣ ମଣିଷର ଅସହାୟତାକୁ ଜଣେ ପୁରୁଷ ଚରିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ନଜର କରି ବିଚାର ରଖିଛି ।   ଆଜିର ସମାଜରେ ତାର ଏହି ନିରୀହପଣ ଯେ ଚରମ ନିର୍ବୋଧତା ବୋଲି  କଟାକ୍ଷ କରି ଚେତେଇ ଦେଉଥିବା ତାର ପ୍ରିୟ ଚତୁରୀ ପତ୍ନୀ ତାର ସଚେତନଧର୍ମୀ ମାନସିକତାର ଏକ ପ୍ରତିଫଳନ ବୋଲି ଭାବିନିଅନ୍ତୁ । ଯଦି ମୁଁ ଜଣେ ମହିଳା ହେଇଥାନ୍ତି ହୁଏତ ଠକି ହେଉଥିବା ଚରିତ୍ର ସବୁ ଓଲଟା ହେଇଥାନ୍ତା । ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟମୂଳକ  ଭାବେ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଶ୍ରେଣୀକୁ କଟାକ୍ଷ କରିନି ବୋଲି ଭାବୁଛି ।ଆଉ ରହିଲା ନିଜ ପତ୍ନୀଙ୍କୁ ବ୍ୟଙ୍ଗ କରିବା କଥା । ମଣିଷ ସର୍ବଦା ସୁବିଧାବାଦୀ  । ଭାବନ୍ତୁ, ମୁଁ ନିଜ ସ୍ତ୍ରୀ ଙ୍କୁ ଛାଡି ଆପଣ କିମ୍ବା ପଡୋଶୀଙ୍କ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଯଦି ବ୍ୟଙ୍ଗ କରୁଥାନ୍ତି ତେବେ ଆଜି ଆପଣଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତକାର ଦେବାପାଇଁ ଜୀବିତ ଥାନ୍ତି କି?

ଆପଣଙ୍କ ବାପା ଶୈଳଜ ରବି ଜଣେ ବିଖ୍ୟାତ ସାମାଜିକ କର୍ମୀ ଏବଂ ବିକଳ୍ପ ସାହିତ୍ୟର ସ୍ରଷ୍ଟା । ସମଗ୍ର ଭାବରେ ସେ ଆପଣଙ୍କୁ କେମିତି ପ୍ରଭାବିତ କରିଛନ୍ତି ?

ବାପାଙ୍କ ବିବିଧ ବିଷୟରେ ପଠନ ଓ ତାକୁ ହୃଦସ୍ଥ କରିବା ଗୁଣଟି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କରେ । ଜଣେ ସାହିତ୍ୟିକ ଅପେକ୍ଷା ଜଣେ ସାମାଜିକ କର୍ମୀ ଭାବେ ସେ ଅଧିକ ପ୍ରଭାବୀ । ପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟ ଭିତରେ ବଢିଥିଲେ ବି ମୂଲ୍ୟବୋଧ ସହ ସେ କେବେ ସାଲିସ କରିନାହାନ୍ତି । ଆମେ ଭାଇ ଭଉଣୀ ନିଜ ନିଜ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବେଶ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସାହିତ୍ୟ କଳା ପ୍ରତି ଆମର ଆଗ୍ରହ ତାଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱର ପ୍ରଭାବ । ଯାହା କରିବି ସେଥିରେ ନିଜର ଶହେ ପ୍ରତିଶତ ଦେଇ ‘ଦି ବେଷ୍ଟ’ କରିବି ଏବଂ ଏଥିପାଇଁ କିପରି ଧୈର୍ଯ୍ୟର ସହ କଠୋର ପରିଶ୍ରମ କରାଯାଏ ତାହା ତାଙ୍କ ଠାରୁ ଶିଖିବା କଥା ।

ରାଜସ୍ଥାନର ଲୋକକଳା ଆପଣଙ୍କୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରିଥିଲା କାହିଁକି ?

କେବଳ ରାଜସ୍ଥାନର ଲୋକ କଳା ନୁହେଁ ସମସ୍ତ ଲୋକ ତଥା ଜନଜାତି କଳା ସଂସ୍କୃତି ପ୍ରତି ମୋର ଆଗ୍ରହ । Indian Institute of Folklore Studies ତରଫରୁ ଓଡ଼ିଶାର କିଛି ଲୋକ ସଙ୍ଗୀତକୁ document କରିଛି । ୧୯୯୬ ମସିହାରେ ଆମେରିକାର ବିଶ୍ୱପ୍ରସିଦ୍ଧ Smithsonian Institution ର ଅଭିଲେଖାଗାର (archives) ପାଇଁ American Institute of Indian Studies ର ଆର୍ଥିକ ସହାୟତାରେ ରାଜସ୍ଥାନର ଦୁଇ ଜନଜାତିଙ୍କ ଉପରେ କାମ କରିବା ସୁଯୋଗ ପାଇଥିଲି । ପଦ୍ମଶ୍ରୀ କୋମଲ କୋଠରୀଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତତ୍ତ୍ଵାବଧାନରେ ଲାଙ୍ଗା ଓ ମାଙ୍ଗନିୟାର୍ ଜନଜାତି ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ବିଶେଷ ପ୍ରକାରର ସାରଙ୍ଗୀ ବାଦ୍ୟ ଓ ସଙ୍ଗୀତ ଶୈଳୀ ଉପରେ କାମ କରିଛି ।   ଲୋକକଳା ଉପରେ ମୁଁ କିଛି ନିବନ୍ଧ ମଧ୍ୟ ଲେଖିଛି ।

ଆପଣଙ୍କର ପ୍ରକାଶନ ସଂଖ୍ୟା ଆଶାନୁରୂପ ନହେବାର କାରଣ କଣ ?

 ହୁଏତ ମୋ ବହିକୁ ଅଧିକ ପାଠକାଦୃତି ମିଳିବ ନାହିଁ ବୋଲି ପ୍ରକାଶକଙ୍କ ଆଶଙ୍କା ଥାଇ ପାରେ ।  ଅଧିକ ପ୍ରକାଶିତ ହେବା ଓ ଅଧିକ ପ୍ରଚାରିତ ହେବାରେ ଲେଖାର ଗୁଣାତ୍ମକ ଦିଗ ବିକଶିତ ହୁଏ ବୋଲି ମୋର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବିଶ୍ୱାସ ନାହିଁ । ସବୁର ଗୋଟିଏ ସମୟ ଅଛି । ମୋର ସେହି ସମୟ ହୁଏତ ଏଯାବତ ଆସିନାହିଁ ।

ଆଗକୁ ଆପଣଙ୍କ ସ୍ୱପ୍ନ ଓ ସନ୍ଦେଶ ଉତ୍ତର ପିଢ଼ିଙ୍କ ପାଇଁ କଣ ରହିବ?

ଆଜିର ଉତ୍ତର ପିଢ଼ି ବହୁତ ପଢୁଛନ୍ତି ।  ଅନେକ କିଛି ଲେଖୁଛନ୍ତି । ଭଲ କଥା । ମୋର ସବୁ ଗୁରୁଜନଙ୍କୁ ଯଥାମାନ୍ୟ ସମ୍ମାନ ଦେଇ ମୋର ଅନୁଜମାନଙ୍କୁ ଏତିକି କହିବି ଏବେ ସମାଜରେ ବହୁଳ ଭାବେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହେଉଥିବା କିଛି ସବଜାନତା ହତାଶାଗ୍ରସ୍ତ ଅଗ୍ରଜମାନଙ୍କ ପ୍ରବଚନ ଧର୍ମୀ ଭାଷଣରୁ ନିଜକୁ ଦୂରେଇ ରଖି ନିଜ ସୃଷ୍ଟିରେ ଅଧିକ ମନୋନିବେଶ କରନ୍ତୁ ।