ସମାଲୋଚନା କହିଲେ ସମ୍ୟକ ଭାବରେ ଆଲୋଚନା କରିବା ! ବିଷୟ ବସ୍ତୁର ଭାବକୁ ନେଇ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚନା କରିବା ହେଉଛି ସମାଲୋଚନା । ଏହାର ଅର୍ଥ ଗୋଟେ ବିଷୟରୁ ତ୍ରୁଟି ଅନ୍ୱେଷଣ କରିବା ନୁହେଁ । ତାର ମନ୍ଦ ଦିଗକୁ ଦେଖେଇ ଦେବାଟା ସମାଲୋଚନାର ଅର୍ନ୍ତଭୁକ୍ତ ନୁହେଁ । ସମାଲୋଚନାର ଅର୍ଥ ବିଷୟକୁ ତନ୍ନତନ୍ନ କରି ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବା ଏବଂ ତା ଭିତରେ ଥିବା ଅଭିନବ ଗୂଢ ରହସ୍ୟକୁ ଆବିଷ୍କାର କରି ଲୋକାଭିମୁଖୀ କରିବା । ଗୋଟେ ବିଷୟରେଆଲୋଚନା କରିବାଟା ସମାଲୋଚନା । କିନ୍ତୁ ତାର ଅର୍ଥ ଏଇଆ ନୁହେଁ ଯେ ତାର କେବଳ ପ୍ରଶସ୍ତି ଗାନ କରାଯିବ କିମ୍ବା ନିନ୍ଦା କରାଯିବ । ତାହା ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜ ପାଇଁ କେତେ ଉପଯୋଗୀ , ତାଦ୍ୱାରା ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜ କେଉଁ ଅଭିନବ ଉପାଦାନ ପ୍ରାପ୍ତ କରିପାରିବେ ଏହି ଅର୍ନ୍ତନିହିତ ଦିଗକୁ ସମାଲୋଚନା ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇଥାଏ ।
ସାହିତ୍ୟକୁ ସମାଲୋଚନା କରିବାର ଯେଉଁ ଅଧିକାର ଏବଂ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି, ତାହା ସାହିତ୍ୟର ଏକ ଅବିଛିନ୍ନ , ସୁସ୍ଥ ,ଏବଂ ନିରପେକ୍ଷ ବିଭାଗ । ଏଥିରେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ଆବେଗ ବା ଭାବପ୍ରବଣତା ନଥାଏ । ଥାଏ କେବଳ ଯୁକ୍ତି । ଯାହାଥାଏ ସଂପୂର୍ଣ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ । ସାହିତ୍ୟର ସବୁ ବିଭାଗକୁ ସମାଲୋଚନା କରାଯାଇପାରେ । ଏପରିକି ସମାଲୋଚନାକୁ ମଧ୍ୟ ସମାଲୋଚନା କରାଯାଇଥାଏ ; କିନ୍ତୁ ସେଥିରେ ବାଦ ବିବାଦ ଥାଏ । ଯେମିତି ଦୁଇଟି ବ୍ୟକ୍ତି ଭିତରେ କୌଣସି କାରଣକୁ ନେଇ ଝଗଡା ହେଲେ ଉଭୟ ପକ୍ଷ ନିଜକୁ ଠିକ ଏବଂ ଅପରକୁ ଭୁଲ କହି ଦାବୀ କରନ୍ତି , ଅବିକଳ ସେଭଳି । ତେଣୁ ଏପ୍ରକାର ମନ୍ତବ୍ୟକୁ ନାନା ମୁନିଙ୍କ ନାନା ମତ କୁହାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ମଧ୍ୟ । ସାହିତ୍ୟ ପାଇଁ ଏ ଦିଗଟି ନିଶ୍ଚୟ ଅସୁସ୍ଥ ଏବଂ ବିଜ୍ଞତା ଶୂନ୍ୟ ।
ସୁତରାଂ ସମାଲୋଚନାକୁ ସମାଲୋଚନା କରିବା -ଅଯୈାକ୍ତ ଏବଂ ସାହିତ୍ୟ ହୀନ । ଅବଶ୍ୟ ଏକଥା ବି ନୁହେଁ ଯେ – ସମାଲୋଚନାରେ ଛେଳିକୁ ଶ୍ୱାନ କୁହାଯାଇଥିଲେ ତାକୁ ସ୍ୱୀକା ର କରାଯିବ । ସାହିତ୍ୟ ଅଧ୍ୟୟନ କରିସାରିବା ପରେ ପାଠକୀୟ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟିଏ ଅଛି ! ଏହା କିନ୍ତୁ ସମାଲୋଚନାର୍ନ୍ତଗତ ନୁହେଁ । ତାକୁ ପାଠକୀୟ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ମତ କୁହାଯାଇପାରେ । କାରଣ – ଜଣକୁ ଯାହା ଭଲଲାଗେ ଆଉ ଜଣକୁ ତାହା ଭଲ ନଲାଗିପାରେ ମଧ୍ୟ । ତେଣୁ ସାହିତ୍ୟକୁ ଉପଭୋଗ କରିବା ଏବଂ ବିଶ୍ଲେଷଣ କରିବା ଦୁଇଟିଯାକ ପୃଥକ ବିଷୟ ।
ଏ ପୃଥିବୀରେ କୌଣସି ବି ସାହିତ୍ୟ ସର୍ବଗ୍ରାହ୍ୟ ହୋଇ ନପାରେ । ନିଶ୍ଚୟ ନୁହେଁ ମଧ୍ୟ । ପୃଥିବୀର କୌଣସି ବି ଭାଷାର କୌଣସି ବି ସାହିତ୍ୟ ସାର୍ବଜନୀନ ଉପଭୋଗ୍ୟ ମଧ୍ୟ ନୁହେଁ । ଗୋଟେ ସାହିତ୍ୟକୁ ସବୁଲୋକ ବିଶ୍ଲେଷଣ ମଧ୍ୟ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ତେବେ ପାଠକ ହୋଇପାରେ ଭାବପ୍ରବଣ ;ତଥାପି ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଦୁଇଟି ମତ ଦେଇପାରେ । (୧)-ଗୋଟିଏ ପାଠକୀୟ ଦୃଷ୍ଟି କୋଣ ,(୨) ଏବଂ ଅପରଟି ସମାଲୋଚନାତ୍ମକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ । ପାଠକୀୟ ଦୃଷ୍ଟି କୋଣରୁ ଜଣେ କହିପାରେ – ଲେଖାଟି ସୁନ୍ଦର ହୋଇଛି ; କିନ୍ତୁ ସମାଲୋଚନାର ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ସେଇବ୍ୟକ୍ତି କହିପାରେ –ଲେଖାଟି ଅବଶ୍ୟ ସୁନ୍ଦର ହୋଇଛି ; କିନ୍ତୁ ସମୟୋପଯୋଗୀ ନୁହେଁ ।
ସାହିତ୍ୟର ଜଣେ ସମାଲୋଚକ ନିଜର ଦକ୍ଷତାକୁ କେତେ ପରିମାଣରେ ଆବେଦନ କରିପାରୁଛି ସେଇଟା ସାହିତ୍ୟ ଏବଂ ସାହିତ୍ୟର ପାଠକଙ୍କ ପାଇଁ ଏତେ ବେଶି ଉପଯୋଗୀ ନୁହେଁ । ହୋଇ ନପାରେ । ସାହିତ୍ୟ ଲେଖା ହୋଇଥିବ ଗୋଟେ ପ୍ରକାରେ ଏବଂ ସମାଲୋଚନା ଦିଗଟି ଯାଉଥିବ ଏକ ପ୍ରକାରେ ତାହା ସମାଲୋଚନା ନୁହେଁ । ତେଣୁ କେତେକାଂଶରେ କବି ବା ଲେଖକ ଏବଂ ସମାଲୋଚକ ( ଅବଶ୍ୟ ସମାଲୋଚକ ବି ଜଣେ ଲେଖକ )ଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ୱମୟ ରହିବା ନିହାତି ଆବଶ୍ୟକ । କିନ୍ତୁ କବି ଯାହା କହିବ ସମାଲୋଚକ ତାହା ହିଁ ଲେଖିବ ଏ କଥା ମଧ୍ୟ ନୁହେଁ । ସମାଲୋଚକର ସଂପୂର୍ଣ ଲେଖକୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଅଛି । ଅବଶ୍ୟ ସେ ନିରପେକ୍ଷ ହୋଇଥିବା ଉଚିତ ।
ସମାଲୋଚକ ବା ସମୀକ୍ଷକ ବହୁ ଶାସ୍ତ୍ରଦର୍ଶୀ ହୋଇ ନଥିଲେ କୌଣସି ସାହିତ୍ୟକୁ ସମୀକ୍ଷା କରିବାର ଅଧିକାର ତାର ନାହିଁ । ତାହା ଗ୍ରହଣ ଯୋଗ୍ୟମଧ୍ୟ ନୁହେଁ । ସମୀକ୍ଷା କରିବା ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରୋକ୍ତ ବିଷୟରେ ତନ୍ନତନ୍ନ କରି ଜ୍ଞାନାର୍ଜନ ନକରି କେହି କେବେ ଉଚ୍ଚକୋଟିରସମାଲୋଚନାଟି ଏ ଲେଖିବାରେ ସମର୍ଥ ହେବ ନାହିଁ । ସମାଲୋଚନା କୌଣସି ବି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭାବପ୍ରବଣତାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରେ ନାହିଁ । ବରଂ ଜଣେ ସାହିତ୍ୟର ଭାବପ୍ରବଣତାକୁ ବିଶ୍ଲେଷଣ କରେ । ସମାଲୋଚନାରେ ସମୀକ୍ଷକର ଗଭୀର ଅନୁଭବ ମଧ୍ୟ ଅଯୈାକ୍ତିକ । ଏହା ସବୁବେଳେ ଯୁକ୍ତିକୁ ଅନିଶା କରେ । କବି ଭାବପ୍ରବଣ ହୋଇ ଗୋଟିଏ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ହୁଏତ କବିତା ଲେଖିଥାଇପାରେ ; କିନ୍ତୁ ସମୀକ୍ଷକର ଏକାଧିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ରହିବା ବିଧେୟ ।
ଏ କଥା ତ ଏକ ଅଭିନବ କଥା ନୁହେଁ , ଜଣକର ଭୁଲକୁ ଆଉ ଜଣେ ଦେଖେଇ ନଦେଲେ ଜଣେ ତାର ଭୁଲକୁ ସଂଶୋଧନ କରିପାରେ ନାହିଁ ; କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟର ଭୁଲକୁ ଦେଖୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିର ତାହା ମଧ୍ୟ କିଛିଦିନ ପରେ ଏକ ଭୁଲ ହୋଇ୍ାଯାଏ ନାହିଁ କି ?
ସମାଲୋଚକ ଏକ ନାବିକ ! ଯିଏ ନଦୀର ଏକୂଳର ଲୋକ ମାନଙ୍କୁ ସେ କୂଳକୁ ଏବଂ ସେ କୂଳର ଲୋକ ମାନଙ୍କୁ ଏ କୂଳକୁ ଆଣୁଥାଏ ।କାରଣ- ସମାଲୋଚକ ଠିକ ସେଭଳି ସାହିତ୍ୟର ଉଭୟ ଦିଗ ଭଲ ଖରାପକୁ ଦେଖେ । ନଦୀ ପହଁରା ଜାଣି ନଥିବା ଲୋକ ଯେମିତି ନୌକା ଏବଂ ନାବିକର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇଥାନ୍ତି , କୌଣସି ସାହିତ୍ୟକୁ ବୁଝିବା ଲାଗି ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ଆଲୋଚନାର ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥାନ୍ତି !ସେଥିପାଇଁ ଛାତ୍ର-ଛାତ୍ରୀମାନେ ମଧ୍ୟ , ସେ ବିଦ୍ୟାଳୟର ହୋଇଥାନ୍ତୁ କି ବିଶ୍ୱ ବିଦ୍ୟାଳୟର କବିତା ଗଳ୍ପ ,ବା ସାହିତ୍ୟର କୌଣସି ଦିଗକୁ ବୁଝିବା ଲାଗି ଆଲୋଚନା ବା ଆଲୋଚକକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଥାନ୍ତି । ପାଠକ କବିତାକୁ ବୁଝି ପାରେନାହିଁ ବୋଲି ସମାଲୋଚନାର ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଏକଥା ବି ସତ ଯେ ସାହିତ୍ୟର ଏହି ବିଭାଗକୁ ଖୁବ କମ ଲୋକ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ପସନ୍ଦ କରିଥାନ୍ତି । ଯିଏ ସମାଲୋଚନା ଲେଖନ୍ତି ଅଥବା ଯାହାଙ୍କୁ ଏ ଲେଖାର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡେ ସେମାନେ କେବଳ ସାହିତ୍ୟର ଏହି ଦିଗ ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ନିକ୍ଷେପ କରିଥାନ୍ତି ! ଅନ୍ୟଥା ମନୋରଂଜନ ପାଇଁ କବିତା, ଗଳ୍ପ , ଉପନ୍ୟାସ ଏବଂ ନାଟକ ଭଳି ଜଣେ କେହି ପାଠକ ସମାଲୋଚନାକୁ ଆଦର କରେ ନାହିଁ ।
ସାହିତ୍ୟରେ ଯେତେ ବିଭାଗ ରହିଛି ସେ ଭିତରୁ ସମାଲୋଚନା ଏମିତି ଏକ ମନୋରମ ଏବଂ କୋମଳ ତାକୁ ଶ୍ରୀଫଳ ସହ ସମାନ କହିଲେ ସତ୍ୟର ଅପଳାପ ହେବ ନାହିଁ ।କେବଳ ତାର କର୍କଶ ପୃଷ୍ଠ ଭୂମିରେ ଅଟକି ନଯାଇ ପାଠକ ତାର ସ୍ୱାଦନେଇ ଜାଣିଲେ ହେଲା !
ସୁତରାଂ ଏହି ଦିଗପ୍ରତି ସମାଲୋଚକ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେବା ନିହାତି ଆବଶ୍ୟକ । ଗୋଟେ ସମାଲୋଚନାକୁ ଏମିତି ଢଙ୍ଗରେ ଲେଖା ନଯାଉ ଯେମିତିକି ତା ଭିତରେ ଯେତେ ମୂଲ୍ୟବାନ ତଥ୍ୟ ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପାଠକ ବିରକ୍ତିରେ ଆଖି ଫେରେଇ ନେବ ! ସମାଲୋଚନା ଲେଖିବାଟା ମଧ୍ୟ ଏକ ସୃଜନଶୀଳତା । ଏହା ମଧ୍ୟ ଏକ ଲେଖକୀୟ ପ୍ରତିଭା । କବିତା ଲେଖିବା ଅପେକ୍ଷା କବିତାକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ସମାଲୋଚନା ଲେଖିବାରେ ଅଛି ଏକ ଅଲଗା ପ୍ରକାର ମଜା । ଜଣେ କବି ସମାଲୋଚକ ହୋଇ ପାରିବ ନାହିଁ କି ଜଣେ ଭଲ ସମାଲୋଚକ କବିତା ଲେଖି ପାରିବ ନାହିଁ । ଏ ପୃଥିବୀର ଯେ କୌଣସି ଭାଷାର ଯେ କୌଣସି ଲେଖକ ହୋଇଥାନ୍ତୁ ନା କାହିଁକି ଲେଖକର ସବୁଠାରୁ ବଡ ଅସହାୟତା ଏବଂ ବିଡମ୍ବନା ହେଉଛି ତାର ଭାବନାକୁ ସେ ଅବିକଳ ଲେଖି ନପାରିବା ଜଣେ କବି ତା ଅନ୍ତରୀଣ ଗହୀର ଭାବନାକୁ ଅବିକଳ ତାର ସାହିତ୍ୟରେ ରୂପାୟିତ କରି ପାରେ ନାହିଁ ବୋଲି ତାକୁ ନେଇ ସମାଲୋଚନାଟିଏ ଲେଖିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡେ । ତେବେ କଣ ସମାଲୋଚକ ଯାହା କହିଦେବା ପାଇଁ ପ୍ରୟାସୀ ହେଉଥାଏ ସେ ସବୁକୁ ସଂପୂର୍ଣ ନିର୍ଭୁଲ ଭାବରେ ବ୍ୟକ୍ତ କରିପାରେ ? କଦାପି ନୁହେଁ ।
ଜଣେ ଯେତେ ଚେଷ୍ଟା କଲେ ବି ତାର ଭାବନାର ଅବିକଳ ରୂପକୁ ରୂପାୟିତ କରି ପାରିବ ନାହିଁ । କିଛିନା କିଛି ଅପୂର୍ଣତା ରହିଯାଏ ନିଶ୍ଚୟ । ଅବଶ୍ୟ ଏହାର କାରଣ କଣ ହୋଇପାରେ ଏ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତର କାହାରି ପାଖରେ ନଥାଇ ପାରେ ।
ସାହିତ୍ୟ ସାହିତ୍ୟକୁ ସମାଲୋଚନା କରେ ! ତା ଭିତରୁ ଗୁଡାଏ ଖିଅ ବାହାର କରେ ! ନିଜ କଥା ଠିକ ଏବଂ ଅନ୍ୟର କଥା ଭୁଲ କହି ପ୍ରମାଣିତ କରିବା ଲାଗି ଉଦ୍ୟମ କରେ । ଜଣେ ଲେଖକ ଆଉ ଜଣକର ଲେଖାକୁ ଏତେ ସହଜରେ ସ୍ୱୀକାର କରେ ନାହିଁ ।
କିନ୍ତୁ ବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ତାହାହୁଏ ନାହିଁ । ଯେତେବେଳେ ଜଣେ ବୈଜ୍ଞାନିକ କୌଣସି ଅଭିନବ ବିଷୟକୁ ନେଇ ଗବେଷଣା କରିଥାଏ ଏବଂ ତାର ସମାପ୍ତି ହୋଇ ନଥାଏ ସେଇ ବିଷୟରେ ଆଉ ଜଣେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗବେଷଣା କଲେ ପ୍ରଥମ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗବେଷଣା କରିସାରଥିବା ସୂତ୍ରକୁ ଛାଡିଦିଏ । ସେଥିରେ କିଛି ତ୍ରୁଟି ରହିଗଲା ଯେ ଗବେଷଣା ଶେଷ ହୋଇ ପାରିଲା ନାହିଁ ଏ ଭାବନା ରଖେ ନାହିଁ ।
କିନ୍ତୁ ଲେଖକ ତାହା କରେ ନାହିଁ । ପ୍ରଥମ ଲେଖକର ମନ୍ତବ୍ୟକୁ ଦୋଷପୂର୍ଣ କହି ନିଜର ମତଦିଏ । ଏହା କିନ୍ତୁ ସମାଲୋଚନା ନୁହେଁ । ସମାଲୋଚନାର ଅର୍ଥ ଈର୍ଷ୍ୟା ନୁହେଁ । ଏହା ହେଉଛି ବିଜ୍ଞତା ! ନିରପେକ୍ଷତା !
ଅନେକ ସମୟରେ କବି ବା ଲେଖକ ମାନେ ସମାଲୋଚନାକୁ ସ୍ୱୀକାର କରନ୍ତି ନାହିଁ । ସମାଲୋଚନାକୁ ସେମାନେ ନିନ୍ଦୁକର ଆଖ୍ୟା ଦେଇଥାନ୍ତି । ଏହା ମଧ୍ୟ ଜଣେ ଲେଖକର ପ୍ରବୃତି ବା ପରିଚୟ ନହେଁ ।
ଗୋଟେ ଲେଖା ଉପରେ ଜଣେ ନିର୍ଭିକ ଭାବରେ , ମୁକ୍ତ ଭାବରେ ଯେ କୌଣସି ମତ ଦେଇପାରେ । ଅବଶ୍ୟ ସେ ମତଟି ଆଦୌ ନିମ୍ନମାନର ହୋଇ ନଥିବା ଆବଶ୍ୟକ । କିଛିଟା ଗ୍ରହଣ ଯୋଗ୍ୟ ତଥ୍ୟ ରହିଥିବା ଦରକାର । ନହେଲେ ସମାଲୋଚନାର ମହତ୍ୱ ରହିବ ନାହିଁ । ସମା ଲୋଚକକୁ ସାହିତ୍ୟିକ ଭବରେ ସ୍ୱୀକୃତି ଦିଆଯିବ ନାହିଁ ।
ଏ ପୃଥିବୀର ଯେକୌଣସି ବିଷୟ ଉପରେ ସମାଲୋଚନାଟିଏ ଲେଖାଯାଇ ପାରିବ । ସାହିତ୍ୟ ,ଦର୍ଶନ , ସଂସ୍କୃତି ,ପରଂପରା , ପୁରାଣ ,ଇତିହାସ , ବିଜ୍ଞାନ ସବୁ ବିଷୟରେ ଜଣେ ନିଜର ମତ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବା ଲାଗି ହକ୍ଦାର ଏବଂ ସ୍ୱାଧୀନ ।
କିନ୍ତୁ ଆମେ ଯେତେବେଳେ ଗୋଟେ ବିଷୟରେ ନିଜର ମତ ଦେଉଛୁ , ତା ବିଷୟରେ ସଂପୂର୍ଣ ସତ୍ୟ ନଜାଣି ମତ ଦେବାଟା ନିଜକୁ ନିର୍ବୋଧତାର ପରିଚୟ । କେବଳ ଗୋଟିଏ ଦିଗ ନୁହେଁ ; ତାର ଆଉ ସବୁ ଦିଗକୁ ମଧ୍ୟ ସମାଲଚନାର ଅର୍ନ୍ତଭୁକ୍ତ କରିବା ସମୀଚୀନ । ଗୋଟେ ଜିନିଷକୁ ସମାଲୋଚନା ନକଲେ ତାର ମହତ୍ୱର ଗୁରୁତ୍ୱ ଏତେବେଶି ପ୍ରଭାବ ପକାଇବାରେ ସମର୍ଥ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ବୋଲି ବେଳେବେଳେ କିଛି ମତ ଶୁଣିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଏକଥାର ସତ୍ୟତା ଯାହା ହେଉନା କାହିଁକି ସମାଲୋଚନା କରିବାର ଆଉ ଏକ ଭିନ୍ନଅର୍ଥ ବିଜ୍ଞାପିତ ମଧ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ବିଶେଷ କରି ସାହିତ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏମିତି ଘଟିଥାଏ ।
ଯେଉଁ ସାହିତ୍ୟକୁ ସମାଲୋଚନା କରାଯାଏ ନାହିଁ ବା ଆଲୋଚନା କରାଯାଏ ନାହ,ିଁ ସେ ସାହିତ୍ୟ ଯେତେ ମୂଲ୍ୟବାନ ଏବଂ ସମୟୋପଯୋଗୀ ହୋଇଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା ତାହା ଲୋକପ୍ରିୟତା ହାସଲ କରିପାରେ ନାହିଁ ।ସୁତରାଂ ପାଠକର ଲୋକପ୍ରିୟତା ହାସଲ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କବିମାନେ ସମାଲୋଚକ ମାନଙ୍କ ସହିତ ବନ୍ଧୁତା କରିଥାନ୍ତି । ତାଙ୍କର ସାହିତ୍ୟକୁ ଆଲୋଚନା କରିବା ଲାଗି ସେମାନଙ୍କୁ ଫୁସୁଲାଇଥାନ୍ତି ; କିନ୍ତୁ ଯେଉଁଠି ଏବଂ ଯେତେବେଳେ ଜଣେ ସମାଲୋଚକ ନିରପେକ୍ଷ ଏବଂ ନିର୍ଭିକ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।
ସାହିତ୍ୟର ଏହି ବିଭାଗରେ ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ ସେଠି ଆସି ପହଂଚିଯାଏ । ଜଣେ ସତ୍ ଏବଂ ଅସଲ ସମୀକ୍ଷକ କେବେ କାହାର ଗୋଲାମ ସାଜେ ନାହିଁ କି କାହା ପାଖରେ ବିକ୍ରିହୋଇଯାଏ ନାହିଁ ।ଏହା ହେଉଛି ସତ୍ ସମାଲୋଚକର ବାସ୍ତବ ଗୁଣ । ସେ ସବୁବେଳେ ସ୍ୱାଧୀନ ଏବଂ ନିରପେକ୍ଷ । ତେଣୁ ପାଠକୀୟ ପୁରସ୍କାର ଏବଂ ସମ୍ମାନ ଅପେକ୍ଷା ସମାଲୋଚନା ହିଁ ସାହିତ୍ୟର ଭାଗ୍ୟ ଓ ବିଧାତା ବନିଯାଏ !!
(ଏହା ଲେଖକଙ୍କ ନିଜସ୍ୱ ମତ ଅଟେ )
