ଭୁବନେଶ୍ବର: ଆମ ଜାତୀୟ ପଶୁ ବାଘ। ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଜନ୍ତୁ। ହାତୀ ଓ ସିଂହ ଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଅଧିକ ବଳବାନ। ଦେଶ ପାଇଁ ଗର୍ବ ଓ ସୁନ୍ଦର ଦେଖାଯାଉଥିବା ପ୍ରାଣୀ ବାଘଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି କିନ୍ତୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ନୈରାଶ୍ୟଜନକ। ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ଜଙ୍ଗଲ ହ୍ରାସ ଓ ଶିକାରୀଙ୍କ ପ୍ରାଦୂର୍ଭାବ କାରଣରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ବାଘ ସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସ ପାଇଥିବା ସ୍ବୀକାର କରିବାକୁ ହେବ। ପୂର୍ବ ତୁଳନାରେ ଜଙ୍ଗଲର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି ନେଇ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଯଦିଓ ଡେଙ୍ଗୁରା ବଜାଉଛନ୍ତି, ବାଘବଂଶ ବୃଦ୍ଧି କଲା ଭଳି ଜଙ୍ଗଲ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରି ନାହାନ୍ତି। ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶରୁ ସାତକୋଶିଆ ଅଭୟାରଣ୍ୟକୁ ଆସିଥିବା ବାଘୁଣୀ ‘ସୁନ୍ଦରୀ’ ହେଉଛି ଏହାର ଜ୍ବଳନ୍ତ ଉଦହାରଣ।
ବିଶ୍ବ ବ୍ୟାଘ୍ର ଦିବସ ଅବସରରେ ଦେଶରେ କେତେ ବାଘ ଅଛନ୍ତି, ସେନେଇ ରିପୋର୍ଟ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି। ୨୦୨୧-୨୨ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ସାରା ଦେଶରେ ହୋଇଥିବା ବାଘ ଗଣନା ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ ଓଡ଼ିଶାରେ ବାଘ ସଂଖ୍ୟା ୨୦ ବୋଲି କୁହାଯାଉଛି। ବାସ୍ତବରେ ଏତିକି ସଂଖ୍ୟାରେ ବାଘ ଅଛନ୍ତି କି ନାହିଁ ତାହା ମଧ୍ୟ ସନ୍ଦେହ। ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡର ଜିମ୍ କର୍ବେଟ ବ୍ୟାଘ୍ର ଅଭୟାରଣ୍ୟରେ ଭାରତର ବାଘ ଗଣନା ସଂକ୍ରାନ୍ତ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ରିପୋର୍ଟ ଅନୁସାରେ ଦେଶରେ ବାଘ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିକି ୩୧୬୭ରେ ପହଞ୍ଚିଛି। ହେଲେ ଓଡ଼ିଶାରେ ବାଘ ସଂଖ୍ୟା କମିଛି। କିନ୍ତୁ ଶିମିଳିପାଳରେ ବାଘ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିଛି ବୋଲି ରିପୋର୍ଟରେ କୁହାଯାଇଛି। ଏଠାରେ ୨୦୧୮ରେ ୮ଟି ବାଘ ଥିବାବେଳେ ଏବେ ୧୬ଟି ଅଛନ୍ତି। ଯଦି ପ୍ରକୃତରେ ଶିମିଳିପାଳରେ ବାଘ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିଲା, ସେହି ହିସାରେ ରାଜ୍ୟରେ ବି ବୃଦ୍ଧି ହେବା କଥା। କିନ୍ତୁ ଏହାର ବିପରୀତ ହୋଇଥିବାରୁ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କ ଚିନ୍ତା ବଢ଼ିଛି।
ଓଡ଼ିଶାରେ କେତେ ବାଘ
ରିପୋର୍ଟ ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟରେ ୨୦୦୬ରେ ୪୫ଟି ବାଘ ଥିଲେ। ୨୦୧୦ରେ ୩୨ଟି, ୨୦୧୪ରେ ୨୮ଟି ଏବଂ ୨୦୧୮ରେ ୨୮ଟି ଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ୨୦୨୧-୨୨ ବେଳକୁ ୨୦କୁ ଖସି ଆସିବା ଚିନ୍ତାର ବିଷୟ। ଯଦି ୧୭ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ବାଘ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିବା ବଦଳରେ ୨୫ଟି କମିଛି, ତା’ହେଲେ ଆଗାମୀ ୧୭ ବର୍ଷ ଅର୍ଥାତ ୨୦୪୦ ମସିହା ବେଳକୁ ରାଜ୍ୟର ଜଙ୍ଗଲରେ ବାଘ ଥିବେ କି ନାହିଁ, ତାହା ବଡ଼ ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି। ଅନ୍ୟପଟରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଓଡ଼ିଶାର ଜଙ୍ଗଲରେ ୨୦ଟି ବାଘ ଅଛନ୍ତି କି ନାହିଁ ତାହା ମଧ୍ୟ ବଡ଼ ପ୍ରଶ୍ନ। ଅନ୍ୟପଟରେ ରାଜ୍ୟ ସରକାର କହୁଛନ୍ତି ଯେ କେନ୍ଦ୍ରର ରିପୋର୍ଟ ଅନୁସାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଅଧିକ ବାଘ ଅଛନ୍ତି। ୨୦୨୧-୨୨ରେ ଯେଉଁ ବାଘ ଗଣନା ହୋଇଥିଲା ତାହା ପରେ ବିଭିନ୍ନ ଅଭୟାରଣ୍ୟରେ ବାଘ ଦେଖା ଦେଇଛନ୍ତି। ଯଦି ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ କଥା ସତ ହୁଏ, କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସ୍ଥାନ ଦ୍ବାରା କିଛି ବାଘକୁ ଗଣାଯାଇ ନାହିଁ କି? ଯାହା ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଦାବି କରୁଛନ୍ତି।
ସୁରକ୍ଷିତ ନୁହେଁ ଶିମିଳିପାଳ
ବ୍ୟାଘ୍ରମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଭୂସ୍ବର୍ଗ ଆଶାରେ ମୟୂରଭଂଜ ଜିଲ୍ଲାର ଶିମିଳିପାଳକୁ ଅଭୟାରଣ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲା। ୨୭୫୦ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ଏହି ଜଙ୍ଗଲରୁ ୧୧୯୪ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ହେଉଛି ଘଂଚ ଜଙ୍ଗଲ। ୧୯୫୬ ମସିହାରେ ଏଠାରେ ବ୍ୟାଘ୍ର ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇଥିଲା। ୧୯୭୯ ମସିହାରେ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଶିମିଳପାଳକୁ ଅଭୟାରଣ୍ୟ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ। ସରକାର ୧୯୮୦ ମସିହାରେ ଏହାକୁ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ ପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ରରେ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ। ଶେଷରେ ୧୯୮୬ ମସିହାରେ ଏହା ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା। ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନର ମାନ୍ୟତା ମିଳିବାକୁ ୩୭ ବର୍ଷ ଅତିକ୍ରମ କରିସାରିଛି। ଶିମିଳିପାଳ ଭିତରେ ୬୧ଟି ଗାଁ ରହିଛି, ଯେଉଁଠି ୧୦ ହଜାର ଲୋକ ବସବାସ କରନ୍ତି। ଏହି ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କିଛି ଶିକାରୀ ବି ଅଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ କି ବନ୍ୟଜନ୍ତୁଙ୍କ ପାଇଁ କାଳ ସାଜୁଛନ୍ତି। ଶିମିଳିପାଳରେ ଅବାଧରେ ପଶୁ ଶିକାର ଚାଲିଛି। ନିଆଁ ଲାଗୁଛି। ବନ କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରାଯାଉଛି। ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ବାଘଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିବା ନେଇ ବିରାଟ ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି। ଗତ ଜୁନ ୧୮ତାରିଖରୁ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୧୦ଟି ମାମଲା ରୁଜୁ କରିବା ସହିତ ୩୨ଟି ବନ୍ଧୁକ ଜବତ ହୋଇସାରିଛି।
ସାତକୋଶିଆର ଅବସ୍ଥା ଶୋଚନୀୟ
ଶିମିଳିପାଳ ପରେ ସାତକୋଶିଆ ହେଉଛି ରାଜ୍ୟର ଦ୍ବିତୀୟ ବ୍ୟାଘ୍ର ପ୍ରକଳ୍ପ ପାଇଁ ଚନୟ ସ୍ଥାନ। ରାଜ୍ୟ ସରକାର ୧୯୭୬ରେ ସାତକୋଶିଆ ବ୍ୟାଘ୍ର ଅଭୟାରଣ୍ୟ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ। ନୟାଗଡ଼, କଟକ, ଅନୁଗୁଳ ଓ ବୌଦ୍ଧ ସୀମାରେ ଏହି ବିଶାଳ ଜଙ୍ଗଲ ଅବସ୍ଥିତ। ରାଜ୍ୟର ବୃହତ୍ତମ ମହାନଦୀ ମଧ୍ୟ ଏହାରି ଛାତି ଦେଇ ଅତିକ୍ରମ କରିଛି। ସାତକୋଶିଆରେ ବାଘ ବଂଶ ସଂପ୍ରସାରଣ କରିବା ପାଇଁ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ସଫଳ ହୋଇପାରୁ ନାହିଁ। ସାତକୋଶିଆରେ ବାଘୁଣୀ ସୁନ୍ଦରୀ ନିଜର ଅସଲ ରୂପ ଦେଖାଇଲା। ଏହା ଜଙ୍ଗଲରେ ରହିବା ବଦଳରେ ଜନ ବସତି ଆଡ଼କୁ ମୁହାଁଇଲା। ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ ଦେଇଥିବା ଏ ପ୍ରକାର ବାଘୁଣୀ ପାଇଁ ସାତକୋଶିଆରେ କେବଳ ଜଳାପୋଡ଼ା, ଭଙ୍ଗାରୁଜା ସହିତ ପ୍ରବଳ ଜନ ଆକ୍ରୋଶ ତିଆରି ହେଲା ନାହିଁ, ବରଂ ସାତକୋଶିଆରେ ୧୪କୋଟିର ବ୍ୟାଘ୍ର ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ଅଧାରୁ ସ୍ଥଗିତ କରି ଦିଆଗଲା।
